مروری بر فعالیت های دفتر فرهنگ معلولین (کلیپ، 10 دقیقه)
شورای عالی
حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی
نماینده تام الاختیار آیت الله العظمی سیدعلی سیستانی و ریاست مؤسسه جهانی آل البیت(ع) لإحیاء التراث
«ما نباید به خاطر کارهایی که برای معلولین انجام میدهیم منتی بر آنان داشته باشیم؛ بلکه چون این شرایط را مردم ایجاد کرده و این امکانات در اختیار ما گذاشتهاند و برای این مسئولیت انتخاب شدهایم، باید خداوند را شاکر و سپاسگزار مردم باشیم.»
«کسانی که در سازمان بهزیستی و موسسات ویژه معلولین فعالیت میکنند در جایگاهی هستند که خداوند به آنها منت گذاشته و باید قدر آن را بدانند. مددکاران در جایگاهی هستند که هر قدمی برمیدارند، موجب خوشحالی مددجویان و نیازمندان میشود و امید دارم در این راه موفق باشند.»
گزیدهای از سخنان، در ملاقات رئیس و معاونان سازمان بهزیستی کشور با حجت الاسلام والمسلمین سیدجواد شهرستانی، ۳۰ آذر ماه ۱۳۹۳
«دفتر فرهنگ معلولین با همه ظرفیت و امکاناتی که دارد در خدمت عزیزان معلول و توانخواه است. البته باید برای آنها کتابهای مورد نیاز و مجله و لوح فشرده فرهنگی تولید کرد و وظیفه ما در این محدوده است.»
دیدار جمعی از تشکلهای فعال معلولین با حجت الاسلام والمسلمین سیدجواد شهرستانی، ۶ بهمن ماه ۱۳۹۲
علاءالدین نجف
رئیس بخش روابط عمومی و امور بینالملل مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث
«در جهان هیچ فردی یا نهادی امکانات و سرمایه نامحدود ندارد، همگان حدّ معینی دارند ولی مدیریت و برنامهریزی مهم است. ما برای امور معلولین در ابتدای کار مشورت کردیم؛ از کارشناسان مشاوره گرفتیم و پس از بررسیها به این نتیجه رسیدیم، امور معلولین در جهان اسلام به ویژه مناطق شیعه نشین، چند محور زیر بنایی یا موتور محرکه دارد اگر اینها را با تدبیر مدیریت کنیم، کل این جامعه به حرکت در میآید.
عدهای فکر میکنند خوراک، پوشاک و مسکن عناصر ضروری در جامعه معلولین است. اما راهی که ما فکر کردیم اینست که به فرهنگسازی و اطلاعرسانی اولویت بدهیم و مسئله اصلی را فرهنگسازی و اطلاعرسانی بدانیم. یعنی احادیثی که درباره ضرورت و وجوب اهتمام بر امور معلولین است را منتشر کردیم. وقتی آحاد مردم این احادیث را ببینند، خودشان نسبت به همسایهشان که معلولیت دارد توجیه میشوند. یا مرکز اشتغال، مراکز ورزشی که از معلولین نیرو استخدام میکند را اطلاعرسانی کردیم، نیز از طرف دیگر قشر معلول را با فرهنگ ائمه(ع) یعنی کار و تولید و دوری از بطالت و تنبلی آشنا کردیم. در این صورت معلول متوجه میشود باید حرکت کند. از اینرو فکر میکنیم با اجرای چنین پروسهای مشکلات و معضلات مرتفع میگردد.»
مصاحبه با مجله تواننامه، شماره ۴-۶، فروردین- شهریور ۱۳۹۳، ص۲۵۲-۲۵۴
محمد نوری
مدیر دفتر فرهنگ معلولین
زندگینامه و روزمه علمی فرهنگی
«هدف از تشکیل دفتر فرهنگ معلولین تأمین نیازهای فکری و فرهنگی جامعه معلولان در کشورهای مختلف اسلامی است. خطمشی این دفتر همکاری با نخبگان و فرزانگان دارای معلولیت مسلمان در سراسر جهان، ارتقای فرهنگ اسلامی در بین این عزیزان و افزایش توانایی و خلاقیت آنان است. از این رو با تولید آثار مذهبی به روش بریل، گویا و الکترونیک دسترسی آنان را به منابع اسلامی آسانتر مینماییم. در سالها اخیر تعداد زیادی از معلولان نخبه در کشورهای اسلامی مانند ایران، عراق و افغانستان به دلیل فقدان حمایت از آنان، به کشورهای اروپایی و غربی مثل کانادا مهاجرت کردهاند بنابراین دفتر فرهنگ معلولین زیرنظر حجت الاسلام والمسلمین سیدجواد شهرستانی، با هدف شناسایی افراد نخبه دارای معلولیت و حمایت از آنان راهاندازی شد.
نخستین گام، گردآوری اطلاعات آماری معلولین و طبقهبندی آنها بود. به ویژه حوزه فعالیت این دفتر، بینالمللی است و افراد دارای معلولیت را در ایران، افغانستان، تاجیکستان و عراق و خصوصاً در کشورهای فارسیزبان، شناسایی و تحت پوشش قرار میدهد. پس از گردآوری اطلاعات لازم به تجزیه و تحلیل دادهها پرداختیم و متوجه شدیم، زیربناییترین و اساسیترین مشکل فرهنگ سازی و اطلاعرسانی است. یعنی معلولین، خانوادههای آنان، کل جامعه و مسئولین و مدیران فاقد اطلاعات به روز و پویا و فاقد فرهنگ حمایتی و هدایتگر میباشند. از اینرو این دفتر تولید انواع بستههای فرهنگساز و اطلاعرسان را شروع کرد. سپس آثار و تولیدات را برای مراکز، کتابخانههای فعال معلولین و افراد نخبه دارای معلولیت در داخل کشور و کشورهای مختلف ارسال کرد. البته هدف بیشتر نخبگان جهان اسلام بوده است.»
مصاحبه با مجله توانیاب، شماره۵۵، بهار ۱۳۹۴، ص۳۸-۴۲
درباره مرکز
حیات جامعه انسانی مرهون ارتباطات آحاد و افراد این جامعه است. جامعه انسانی به عنوان پیشرفته ترین نوع در بین همه جانداران، دارای روابط و تعاملات عمیق و پیچیده است. انسان ها از راه های سخن گفتن، خواندن و نوشتن مطالب و گاه با حرکت دست و سر و چشم با یکدیگر رابطه برقرار می کنند. تکلم و گوش دادن دو ارگان مهم انسان برای برقراری ارتباطات است. ولی انسان هایی که فاقد اعضاء و جوارح برای سخن گفتن یا شنیدن باشند، مجبوراند به روشهای دیگر ارتباط برقرار کنند. مثلاً کسی که فاقد تارهای صوتی یا زبان یا حنجره یا گوش باشد، نمی تواند صدایی تولید کند یا صدایی بشنود، از اینرو نمی تواند از این طریق خواسته ها و نیازها و احساسات خود را منتقل کند. کسانی که در بخش ایجاد صدا مشکل دارند به اصطلاح لال اند و کسانی که در بخش شنیدن صدا مشکل دارند، کر می باشند. این دو گروه زیرعنوان ناشنوایان طبقه بندی شده اند. اما کسانی که قدرت و امکان دیدن حرکات یا مکتوبات همنوعان خود را ندارند به اصطلاح روشندل یا نابینا هستند.
انسان ها از ابتدا یاد گرفته اند ذهنیت ها و اطلاعات درونی خود را تبدیل به کلمات و جملات نوشتاری و خلاصه مکتوبات و نوشتار، یا کلمات و جملات گفتاری یا به اصطلاح مجموعه های گفتاری می نمایند. سپس با انتقال و پرتاب این مجموعه های گفتاری یا نوشتاری به مخاطبان و همنوعان، ذهنیت و خواسته های خود را بیان کرده و ارتباط برقرار می نمایند.
اما انسان هایی که به هر دلیل قدرت شنوایی، قدرت بینایی و بالاخره قدرت گفتاری ندارند، بسته پرتاب شده به سوی آنان را با ابزارهای عادی و متداول نمی توانند دریافت کرده و باید از روش های دیگر مثل دیدن مکتوب سخنان یا تفهیم از طریق زبان اشاره برای ناشنوایان استفاده شود.
در یکصد سال اخیر، تلاش های فراوانی شد. تا این افراد هم به جمع بقیه انسان ها پیوسته و بتوانند به راحتی ارتباط برقرار نمایند. پس از تجربه و آزمون های بسیار به این نتیجه رسیدند که ناشنوایان به جای استفاده از الفبای معمولی و بیان کلمات و جملات گفتاری با اجرای حرکات خاص لب یا دست ها و انگشتان و سر، منظور خود را به مخاطب تفهیم کنند. مثلاً به جای اینکه کلمه کتاب را بیان کنند، دو دست خود را به شکل خاصی نشان دهند.
اما در نابینایان، کار مشکل تر است و پس از تجارب فراوان به این نتیجه رسیدند که از خط برجسته استفاده شود و به جای دیدن و درک کلمات، لمس و درک کنند. مثلاً به جای نوشتن و خواندن کلمه کتاب و استفاده از حروف ک ت ا ب، علائم برجسته ای به جای ک ت ا ب قرار می گیرد. این علائم که به شکل نقطه های کوچک و بزرگ است روی کاغذ ضخیم حک (به اصطلاح بریل) می شود و نابینا با لمس آنها کلمه کتاب را درک می کند. روش دیگر تبدیل خطوط مکتوب به جملات گفتاری است، در این روش نابینا به جای خواندن، گوش بدهد.
متأسفانه به رغم جمعیت زیاد نابینایان در ایران هنوز برای آموزش بریل به آنها و ثانیاً برای تبدیل کتاب های معمولی به بریل اقدامات جدی نشده است. کم کاری در بخش کتاب های مذهبی افزون تر است. تصور بفرمایید حدود یک میلیون نابینای ایرانی، نیاز به رساله عملیه، قرآن، نهج البلاغه و نیازهای اساسی این چنینی دارند. اما هیچ نهادی وجود ندارد که این منابع را برای نابینایان فراهم نماید.
انسان هایی که به هر دلیل اعضاء حرکتی خود را از دست داده اند و الآن در گوشه ای همیشه در حالت خوابیده یا نشسته می باشند، نیاز به وسایلی دارند که مثلاً با اشاره چشم آنان را به جهان مرتبط سازد. اخبار و اطلاعات را در اختیار آنها گذاشته و حداقل مباحث و مسائل دینی و رخدادهای جامعه دینی را به آنان برساند. چنین انسان هایی نیاز مبرم به دلجویی عاطفی و ارشادات قرآنی دارند. اگر قرآن را با ابزار خاصی و با لحن خاص در اختیار آنان قرار داد، بسیاری از مشکلات روحی و روانی آنان مرتفع می گردد.
بهرحال این مؤسسه درصدد است با استفاده از فناوری و تجارب روز، آموزه هایی دینی را برای اقشار مختلف معلول آماده سازی و در اختیار آنان قرار دهد.
خط مشی
معلولین عزیز هم اکنون در همه جوامع مشکلاتی در عرصه آموزش، اشتغال، جامعه پذیری، درآمد و اقتصاد و دهها نوع مشکل دیگر دارند. اما گاه مشکلاتی از قبیل فقدان احکام در زمینه خاص، یا ندانستن کتاب توضیح المسائل، یا نداشتن قرآن و زیارت نامه و نهج البلاغه گریبان گیر آنها است.
این دفتر در حوزه تأمین این قبیل مشکلات فعالیت می کند. در واقع تأمین نیازهای فرهنگی معلولین به این فعالیت ها بستگی دارد: سایتی روی اینترنت فعال می شود تا دادوستد اطلاعات و نیز دریافت و ارسال کتب آسان گردد؛ نیز یک بخش تولیدگر منابع مورد نیاز فعال می گردد. وظیفه این بخش شناسایی منابعی که باید برای نابینایان، ناشنوایان و دیگر گروه های جمعیتی آماده گردد و تولید اینگونه آثار و در اختیار گذاشتن این آثار، کتابخانه ای از آثار مهم جهانی برای مطالعه معلولین تأسیس خواهد شد؛ هم به روش مجازی و فیزیکی در صدد هستیم اهم مصادر و منابع مهم جهانی در این کتابخانه گردآوری و در اختیار گذاشته شود.
بهرحال این دفتر ذاتاً آموزشی یا پژوهشی یا تأمین اجتماعی و پزشکی آنان نیست، بلکه مرکز فعال در عرصه تولید نیازهای مکتوب فرهنگی آنان است.
هدف
اصلی ترین هدف این مرکز کمک به معلولین برای اینکه به عنصری سودمند تبدیل شود و مثل انسان های عادی و سالم در خدمات اجتماعی و سیر توسعه اجتماعی نقش آفرین باشند.
متأسفانه از قدیم این ذهنیت ایجاد شده و به معلولین محترم القا شده که آنان باید در حاشیه باشند و توانایی بر عهده داشتن نقش های سازنده را ندارند. اما در دهه های جدید ثابت شد نه تنها آنها مثل دیگر افراد می توانند کار کنند، درآمدزا و مسئولیت پذیر باشند، بلکه به دلیل خلاقیت و ابتکار ویژه نقش های مهمی بر عهده گیرند که افراد سالم و عادی توانایی آن را ندارند. از اینرو کنار زدن آنان صحیح نیست، بلکه با آموزش و توجیه آنان، استعدادهای خدادادی نهفته در درون آنان به فعلیت رسیده و به عنصر خدوم و سودمند تبدیل می شوند.
مذهب و دین اگر برای مردم عادی یک ضرورت باشد، برای معلولین یک ضرورت مضاعف است. چون اینان روحیهای شکننده و گاه افسرده دارند. از اینرو مذهب و تعالیم دینی تسلا بخش آنان است، به آنان امید زندگی و شور و نشاط می بخشد. این دفتر تلاش می کند، از طریق ترویج متون دینی در جامعه معلولین، اخلاق و معنویت، وظایف و احکام و باورها و عقاید آنان را ارتقا بدهد.
پیشینه
حوزه علمیه و نهادهای حوزوی و بیوت مراجع، خدمات فراوانی در عرصه های مختلف پزشکی، تأمین اجتماعی و غیره داشته اند. ولی در زمینه معلولیت و معلولین اقدامی مستقل مشاهده نمی شود. با اینکه نابینایان، ناشنوایان، معلولین حرکتی و ذهنی به لحاظ آمار جمعیت درصد قابل توجهی از جامعه ما و دیگر جوامع اسلامی را تشکیل می دهند. مسئولین امور معلولین اعلام کرده اند که در ده سال اخیر تعداد برخی معلولین مثل نابینایان افزایش ۳۰ درصدی داشته است. یعنی اینگونه نیست که با پیشرفت دانش پزشکی و فناوری معلولین و معلولیت هم تمام شده و ریشه کن شده یا در حال کم شدن باشد.
از اینرو برای نخستین بار، دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی دام توفیقاته و مشخصاً حضرت حجة الاسلام والمسلمین سیدجواد شهرستانی اقدام فراگیری را آغاز نمود و مرکز کنونی را تأسیس فرمودند تا حداقل نیازهای مذهبی این قشر شناسایی و کارشناسی و بر اساس اولویت اقدام عملی و اجرایی گردد.
از بهار ۱۳۹۰ جلساتی برای تأسیس این مرکز بود و مهمترین جلسه در مبعث رسول اکرم(ص) ۱۴۳۲ شکل گرفت و با دستور ایشان در این جلسه، کار آغاز شد. افتتاح رسمی این مرکز به روز تولد امام رضا(ع) که نزدیک به روز جهانی معلولین و روز جهانی ناشنوایان و روز جهانی عصای سفید است موکول شد.
وظایف اصلی
اصلی ترین وظایف این مرکز تولید کتاب گویا، کتاب به خط بریل و کتاب الکترونیکی است. یعنی بر حسب نوع نیاز معلولین کتاب های مذهبی مثل رساله علمیه، نهج البلاغه و دیگر آثار عمومی روی برنامه ها و ابزارهایی که متن را به صورت صدادار برای آنان پخش می کند؛ یا اینگونه آثار را به خط بریل در اختیار نابینایان قرار می دهد و یا کتاب را به صورت فایل های کامپیوتر درآورده تا قابلیت بزرگ سازی، تبدیل به انواع فرمت ها و یا انواع فرمان ها را داشته باشد. در این صورت همه اقشار معلولین می توانند از همه آثار عمومی مذهبی استفاده کنند.
اما آثار تخصصی دینی مثل کتاب های تخصصی، نشریات تخصصی هم در مرحله دوم به همین روش و در سه فاز گویاسازی، الکترونیکی و بریل تولید خواهد شد.
سه عملیات فوق از وظایف اصلی این مرکز است، اما به همین اندازه اکتفا نخواهد شدو در مسیر تحقق این اهداف سه گانه، کارهای زیر هم اجرایی میشود:
۱- تولید متون و کتب غیر موجود: کتاب هایی که تولید نشده و مورد حاجت معلولین است، در این دفتر تولید خواهد شد.
۲- ایجاد شبکه بین المللی برای گردآوری منابع تولید شده در دیگر کشورها و امکان رساندن آنها به معلولین.
۳- راهاندازی سایتی برای اطلاع رسانی راجع به آخرین رخدادها و وضعیت و تجارب معلولین در جهان.
مدیریت
این مرکز وابسته به جناب حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی نماینده تام الاختیار آیت الله العظمی سید علی سیستانی است. ایشان شورای سیاست گذاری و مدیرعامل را تعیین می کند. سیاست ها و خط مشی کلی این مرکز توسط شورای سیاست گذاری تصویب و به استحضار ریاست عالی می رسد. دفتر مرکزی این مؤسسه در شهر قم افتتاح شده است و ممکن است شعبه های دیگری در دیگر شهرها و کشورها دایر کند.
وظایف بخش ها
شورای سیاست گذاری
این شورا توسط حجه الاسلام والمسلمین آقای سیدجواد شهرستانی تعیین شده و وظایف زیر را بر عهده دارند:
۱- تعیین خط مشی کلی مؤسسه در هر سال
۲- تصویب بودجه کلی و تعیین اولویت ها
۳- تصویب طرح های پژوهشی
۴- تعیین دامنه فرهنگی و قلمرو جغرافیایی فعالیت های مؤسسه
مدیرعامل
توسط حجه الاسلام والمسلمین شهرستانی تعیین می گردد و موظف است به بهترین روش ممکن و بدون هیچ اسراف و تبذیری و در چارچوب خط مشی تعیین شده و ادامه ریاست عالیه، کارها را به پیش ببرد.
ایشان می تواند برای خود مشاورانی منصوب کند. دفترهای کتابخانه و اداری مالی مستقیماً زیر نظر مدیرعامل فعالیت می کنند.
معاونت پژوهشی
این معاونت مسئولیت سر و سامان دهی به همه امور تحقیقاتی مؤسسه را بر عهده داشته و عملاً موظف به اجرای امور زیر است:
۱- شبکه کتاب گزاری و کتاب رسانی
این بخش موظف است با ایجاد شبکه مجازی و برقراری ارتباطات با مراکز تولید کتاب و نشریه اطلاعات آنها را دریافت و به افراد خواهان برساند. نیز بین مراکز مصرف کننده و نیز تولیدکنندگان ارتباطات واقعی ایجاد نماید. بطوری که اطلاعات و فایل های کتب و نشریات مورد نیاز معلولین از سراسر جهان در نقطه ای جمع آوری و برای کاربران ارسال میگردد.
۲- نشریه، نشریه تخصصی الکترونیکی روی سایت بعد از دو شماره به صورت کاغذی در این بخش تولید خواهد شد. این نشریه تخصصی معلولین با گرایش اطلاع رسانی، کتاب گزاری و فرهنگ مکتوب است.
این نشریه زیر نظر مدیرعامل اما در بخش مربوطه تهیه و تولید می شود.
۳- مرجع
طراحی، اولیت سنجی و مطالعات کارشناسی در جهت تأمین نیازمندی معلولین در عرصه کتب مرجع معلولین در این بخش اجرا می شود.
این بخش در گام نخست وظیفه طراحی را بر عهده دارد و در گام های بعد به تولید و انتشار مراجع می پردازد، البته در چارچوب ضوابط ابلاغی و مصوب.
معاونت ارتباطات
این معاونت در چارچوب سیاست ها و خط مشی مصوب، سه بخش زیر را اداره می کند:
۱- راه اندازی سایت و تغذیه ماهانه سایت
۲- ایجاد یک هسته مرکزی برای تشکل هایی که در عرصه معلولین فعالیت دارند، جهت هماهنگی بین کارهای آنها و ایجاد تعامل و تعاطی تجارب آنان.
۳- مهارت افزایی: به دلیل خلاقیت و ذهنیت عالی معلولین با آموزش های مختصر در عرصه های مختلف مثل نویسندگی، روزنامه نگاری، مرجع نویسی و امثال اینها، اینان تبدیل به عناصر خدوم و فعال خواهند شد.
معاونت تولید و انتشار
این معاونت دارای سه شاخه فعالیت در عرصه های مصوب است:
۱٫ تولید کتاب به خط بریل و افزایش توانایی های نابینایان در این جهت.
۲٫ تولید کتب گویا (ناطق) با ابزارها و روی برنامه های گوناگون مختلف. بطوری که معلولین توانمند در قوه سامعه بتوانند از این طریق اخبار روزانه را دریافت کرده و تا مقطع دکترا با استفاده از کتب گویا پیش بردند.
۳٫ تولید کتب و نشریات الکترونیکی هدف دیگر این معاونت است تا قشرهایی از معلولین از این طریق پیشرفت داشته باشند.
پروژه ها
این مرکز قبل از افتتاحیه، پروژه هایی را تجربی عملی کرد. چون نخواستیم مثل برخی مؤسسات که با سر و صدا افتتاح می شوند و به دلیل نداشتن تجارب کافی و فقدان پشتوانه های کارشناسی و عملی بعد از مدتی تعطیل می شود. در اینجا نخست مطالعه، کارشناسی، مشاوره و اجرای پروژه و تجربه اندوزی شد، آنگاه در روز میلاد با برکت ثامن الحجج امام هشتم شیعیان جلسه افتتاحیه گذاشته شد. اما کارهایی که تاکنون بررسی یا اجرایی شده عبارت اند از:
الف: پروژه های اجرا شده
– رساله فارسی حضرت آیت الله العظمی سیستانی دام توفیقاته به خط بریل منتشر شد. به دلیل درخواستهای مکرر نابینایان ایران و خارج از کشور این پروژه در اولویت قرار گرفت و اجرا شد و هم اکنون هر کس می تواند با مراجعه به مؤسسه رودکی در تهران متن بریل آن را مجانی دریافت کند.
ب: پروژه های در حال اجرا
۱٫ رساله های عربی حضرت آیت الله العظمی سیستانی دام توفیقاته به خط بریل
۲٫ رساله های فارسی و عربی ایشان به روش گویا روی CD
۳٫ همین رساله ها با زبان اشاره برای ناشنوایان روی DVD
۴٫ مجموعه زیارات امام علی(ع)، امام حسین(ع)، امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) به خط بریل
۵٫ نهج البلاغه صبحی صالح با تصحیح مرحوم حسون به خط بریل
۶٫ ترجمه فارسی نهج البلاغه توسط مرحوم محمد دشتی به خط بریل
۷٫ بخشی از متون تاریخی طبری (بخش امام علی(ع)) به خط بریل برای نابینایان مقطع کارشناسی ارشد و دکترا در ایران.
اولویت های این آثار اولاً درخواست خود معلولین و ثانیاً رخدادهایی مثل نجف ۲۰۱۲ است.
ج. پروژه های در حال بررسی و کارشناسی
۱- دانشنامه روشندلان نابینا
۲- تراجم (شخصیت شناسی) نابینایان مشهور
۳- تراجم ناشنوایان نخبه
۴- تراجم نخبگان معلول در سراسر جهان
۵- زندگینامه اصحاب و تابعین معلول مثل ابابصیر
۶- دائره المعارف معلولین
۷- معلولین در راه نجف اشرف (سندشناسی معلولین مسافر به نجف اشرف)
۸- مجموعه عکس های عبادت معلولین
۹- گردآوری احادیث درباره معلولیت: چهل حدیث معلولین
۱۰- بسمله نگاری هنری: نگارش بسمله با استفاده از گرافیک و خطوط و نقاشی توسط یک معلول
۱۱- زندگینامه آیت الله سید عبدالهادی شیرازی: مرجع روشندل در نجف اشرف
۱۲- مجموعه تفسیرهای سوره عبس و تولی (اعمی)
۱۳- متن العروه الوثقی به بریل
۱۴- متن تحف العقول به بریل
تقریباً کار مطالعه اولیه همه این طرح ها به پایان رسیده و طرح های آنها تألیف شده و در اولین فرصت اجرای این پروژه ها آغاز می شود.
مروری بر فعالیت های دفتر فرهنگ معلولین (کلیپ، شهریور 1399)
برنامه یک ماه مانده، شبکه سه، 14 آذر 1399
گزارش پنج ساله دفتر فرهنگ معلولین (مهرماه ۱۳۹۰ – مهرماه ۱۳۹۵)