موقوفات ویژه معلولان
محمد نوری
دفتر فرهنگ معلولین، 10 تیر 1399
مردم برای رفع مشکلات معلولین از گذشته‌های دور تاکنون، خانه، زمین و اموالی را به اشکال مختلف وقف کرده‌اند. حتی مسیحی‌ها، زرتشتی‌ها و یهودی‌ها اموالی را برای مقاصد خیریه معلولین در ایران وقف کرده‌اند. متأسفانه این اموال در جهت منافع این گروه به خوبی استفاده نشده است. با یک حساب ساده می‌توان فهمید که اگر موقوفات معلولین با مدیریت درست، اداره می‌شد و در راه رفع مشکلات آنان به کار گرفته می‌شد قطعاً اکنون معلولان ایران این همه مشکلات نداشتند. معلولان در دو دهه اخیر در این زمینه پرسشگر شده‌اند و در جلسات مختلف می‌پرسند، اموالی که مردم برای امور ما اختصاص داده‌اند، چی شده و چرا در جهت منافع ما استفاده نمی‌شود. و گاه پرسش‌های شرعی مطرح می‌کنند و برای «دفتر فرهنگ معلولین» هم فرستاده‌اند. ما موظف بوده‌ایم این استفتائات را به دفاتر مراجع معظم تقلید فرستاده و پس از اخذ پاسخ‌ها، آنها را برای پرسشگر ارسال کرده‌ایم؛ همچنین برای اطلاع عمومی روی سایت مرکز گذاشته‌ایم.
استفتائات
اکنون سؤالاتی که چند تن از نابینایان درباره وقف مطرح کرده‌اند را اطلاع‌رسانی می‌کنیم:
1- اگر یک نفر زرتشتی یا یهودی یا مسیحی اموالی مثل زمین کشاورزی را برای امور ناشنوایان یا نابینایان مسلمان در ایران وقف کند و این اموال را تحویل افرادی به عنوان متولی وقف بدهد، آیا این وقف شرعاً صحیح است؟
2- اگر واقف مزبور با نیت عام (یعنی موقوف علیهم را اعم از مسلمان و غیر مسلمان بداند) وقف کند منافع این موقوفه چگونه باید تقسیم گردد؟ و آیا چنین وقفی مشروع است؟
3- اگر واقف مزبور، متولی موقوفه را خودش انتخاب کند و متولی مسلمان نباشد، آیا مسلمانان می‌توانند از منافع آن وقف استفاده کنند؟
4- اگر زمین کشاورزی را یک نفر یا چند نفر مسیحی وقف کرده باشند تا منافع آن برای امور رفاهی، درمانی و آموزشی نابینایان اعم از مسیحی یا مسلمان خرج شود: الف- آیا منافع این زمین یعنی درآمدی که از طریق فروش محصولات آن به دست آمده می‌توان برای اهداف دیگر یعنی غیر از مواردی که واقف تعیین کرده، استفاده شود؟ ب- آیا می‌توان اصل این زمین را فروخت؟ ج- افرادی که این زمین را می‌خرند چه حکمی دارند؟ د- آیا می‌توان اصل این زمین را تفکیک کرد و یک قسمت را برای موارد تعیین شده توسط واقف استفاده کرد و قسمت‌های دیگر را برای اهداف مغایر با نیت واقف استفاده کرد؟
حضرت آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی
١- صحيح است.
٢- به همان نحو كه واقف وقف نموده است بايد مصرف شود.
٣- مى‌توانند.
٤- الف- جايز نيست. ب- جايز نيست. ج- بايد ان را به متولى وقف برگردانند. د- جايز نيست.
حضرت آیت الله العظمی سید علی خامنه‌ای
1- اشکال ندارد؛ در مواردى كه وقف از مسلمان صحيح است از غير مسلمان اعم از كتابى و غيركتابى هم صحيح است.
2- باید متولی طبق نظر واقف عمل کند.
3- اشکال ندارد.
4- تغییر و تبدیل وقف جایز نیست مگر اینکه واقعاََ راهی برای استفاده مورد نظر واقف وجود نداشته باشد که در این صورت متولی شرعی می تواند در جهت دیگری اجاره دهد و درآمد آن طبق وقف نامه صرف شود. ولی فروش جایز نیست.
حضرت آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی
1- وقف مذکور صحیح است.
2- وقف مشروع است، و در مورد غير مسلمانان نیز اگر سبب آلوده شدن آنجا نشوند، آنها هم می توانند مطابق وقف نامه از منافع آن استفاده نمایند.
3- چنانچه موجب تسلط آنها بر مسلمانان نشود، مانعی ندارد، در غیر این صورت حاکم شرع، متولی دارای صلاحیت برای آن معین می‌کند.
حضرت آیت الله العظمی سید محمد علی علوی گرگانی
۱- وقف اینگونه افراد در مواردی که شرعی باشد صحیح است و مانعی ندارد.
۲- طبق نیت واقف و در موارد مشروع مصرف می شود و به مصرف مسلمان و کافر می رسد مگر مصارفی باشد که بر علیه مسلمین و اسلام باشد.
۳- مانعی ندارد.
۴- الف- بایدطبق نیت واقف و در موارد مشروع آن مصرف شود و نمیتوان در مصارف دیگری که جزو نیت واقف نبوده مصرف گردد. ب- چنانچه وقف در موارد مشروع باشد فروش آن صحیح نیست. ج- خرید آن برای دیگران هم جایز نیست و احکام وقف جاری می شود. د- طبق نیت واقف و در موارد مشروع استفاده می‌شود.
*.م.ن
