شیوه‌های توان‌یابی: پژوهش‌ها و گزارش‌ها، منصور شادکام، حسین سراوانی، انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین و انجمن نابینایان ایران، 1399، 178 ص.
ISBN: 978-622-6216-50-0
موضوع (ها):
نابینایان — خدمات
Blind — Services for
نابینایان — توانبخشی
Blind — Rehabilitation
معلولان — توانبخشی — جنبه‌های اجتماعی
People with disabilities — Rehabilitation — Social aspects
متن پشت جلد کتاب:
این کتاب معرفی پژوهش‌هایی است که غالباً در مهمترین محافل علمی و دانشگاهی کشور بصورت سخنرانی و در بخش‌های معلولیت بویژه نابینایی و مسائل فرهنگی و اجتماعی دارای نمایه علمی تدوین گشته و به روش‌های مرسوم و مورد تأیید پژوهشی به بررسی مسائل و مشکلات جامعه افراد دارای معلولیت و به ویژه نابینایان و دیگر مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه پرداخته است. این تحقیقات توسط آقایان منصور شادکام و حسین سراوانی انجام یافته است که سالیان متمادی در نزدیک‌ترین سطح ممکن با جامعه معلولین و دانش آموزان با نیازهای ویژه در حوزه توانبخشی، آموزشی، تربیت بدنی و …. در ارتباط هستند. دغدغه‌های افراد دارای معلولیت بخصوص افراد با مشکلات بینایی و آشنایی و آگاهی بخشی جامعه به مشکلات و چالشهای ایشان از اهداف اصلی نگارش این کتاب در کنار دیگر مسائل اجتماعی و فرهنگی روز جامعه می‌باشد. تجربیاتی که در گذر زمان مؤلفین با جامعه هدف معلولین کسب کردند و البته با مجهز شدن به دانش روز، موجب شد تا با تجزیه و تحلیل علمی سعی بر مغفول نماندن مسائل و چالشهای فوق الذکر داشته باشند و اهتمامی بیشتر در حل این مسائل از سوی دست اندرکاران امر صورت گیرد.
دفتر فرهنگ معلولین
انتشارات توانمندان
ناشر تخصصی معلولیت و معلولان
تلفن: ۰۲۵۳۲۹۱۳۴۵۲ (ساعت ۸ الی ۱۷) ؛ تلگرام: ۰۹۳۹۸۳۷۳۴۳۵
آدرس: قم، بلوار محمد امین، خیابان گلستان، کوچه۱۱، پلاک۴، دفتر فرهنگ معلولین
ایمیل: nori1363@gmail.com
مقدمه
اهمیت و تأثیر پژوهش در پیشرفت جوامع معلوم است؛ به ویژه جامعه‌هایی که پیچیدگی‌های بیشتر دارند و مشکلات گوناگون موجب شده تا تار و پودشان در هم تنیده شود و کارآیی آنها کاهش یابد. معمولاً این‌گونه جوامع ناشناخته‌تر مانده و اهتمام چندانی برای شناخت آنها به عمل نیامده است.
جامعه معلولان ایران این‌گونه است و تاکنون کمتر درباره جوانب مختلف آن تحقیق و بررسی شده است. به ویژه تحقیقات میدانی، موردی و تجربی با هدف شناسایی آسیب‌ها و علل ناکارآیی، شناخت عناصر ساختاری و بالاخره شناخت چگونگی کارکرد جامعه نابینایان، جامعه ناشنوایان و دیگر اقشار اجتماعی دارای معلولیت کمتر انجام شده است.
به همین دلیل مدیران، تصمیم‌سازان و دستگاه‌های اداری تاکنون طرح و برنامه مدون، خط‌مشی راهبردی و برنامه جامع برای سامان‌دهی به جامعه هدف نتوانسته‌اند ارائه کنند. زیرا اطلاعات کافی و جامع در اختیار ندارند؛ فقدان اطلاعات هم به عدم اجرای پژوهش در موضوعات مختلف منوط و وابسته است.
صدها مشکل کوچک و بزرگ از اشتغال، ازدواج، فقدان رفاه و معیشت مناسب تا مشکلات در خط بریل و تولید منابع به خط بریل یا تولید منابع صوتی، زبان اشاره، مناسب‌سازی معابر و اماکن و غیره بر جان این جامعه افتاده و آن را آسیب‌پذیر ساخته است. رفع این مشکلات منوط به طرح و برنامه جامعی است که همه ابعاد و زوایای این جامعه را پوشش دهد. اما چنین طرح و برنامه‌ای وقتی تدوین و آماده اجرا می‌شود که اطلاعات لازم درباره این جامعه وجود داشته باشد. پژوهش به ویژه تحقیقات میدانی بهترین شیوه برای به دست آوردن اطلاعات است.
کتاب حاضر، معرفی پژوهش‌هایی است که به روش کتابخانه‌ای و میدانی به بررسی مسائل و مشکلات جامعه هدف و به ویژه نابینایان پرداخته است. این تحقیقات توسط آقایان منصور شادکام و حسین سراوانی انجام یافته است. اینان علاوه بر اینکه خودشان به دلیل فقدان بینایی و حضور در فراز و نشیب‌های جامعه هدف، مشکلات این جامعه را به درستی درک می‌کنند، چند دهه هم به دلیل حضور در مراکز نابینایی و استثنایی در رخدادهای گوناگون این جامعه تجربه آموخته‌اند، سپس با مجهز شدن به دانش روز، درصدد بوده‌اند تا با تجزیه و تحلیل عالمانه مشکلات و راه صحیح پیشرفت و رهایی از کمبودها را کشف کنند. به این دلایل تحقیقاتی درباره موضوعات متفاوت به انجام رسانده‌اند.
این کتاب در چهار فصل تنظیم شده است: فصل نخست، مطالعات نابینایی و شامل هفت گزارش اشتغال، کارآیی، مهارت‌یابی و مهارت‌آموزی، سبک صحیح زندگی و امثال اینها است؛ نیز شامل هشت گزارش کوتاه درباره ورزش نابینایان، خودمراقبتی معنوی، سلامت اجتماعی، فناوری‌های نوین نرم‌افزاری بر کیفیت زندگی، دعا و سلامت معنوی، مصرف سیگار، نماز شب و امید به زندگی، مشکلات روانی و درد ستون فقرات است.
فصل دوم درباره دیگر معلولیت‌ها و شامل پنج گزارش پژوهش درباره اعتماد به نفس کم شنوایان، بهداشت روان راهیان نور، سلامت روانی دانش‌آموزان دارای سندرم، تأثیر آموزش بر افسردگی مادران دارای فرزند اوتیستیک؛ و شامل پنج گزارش کوتاه تحقیقاتی درباره سلامت روان دانش‌آموزان دارای ناهنجاری، سلامت معنوی نمازگزاران، موفوبیا دانش‌آموزان مناطق زلزله خیز، اضطراب مرگ سالمندان، مهارت اجتماعی کودکان با اختلال اوتیسم است.
فصل سوم با عنوان آموزش و زندگی شامل دو مقاله درباره فضای مجازی و نوجوانان؛ فرهنگ ازدواج است. محتوای این دو مقاله هر چند مستقیم به مسائل معلولان نمی‌پردازد ولی دارای نکاتی سودمند برای اینان است.
فصل چهارم شامل مقالات منتشره در سیویلیکا است و شامل دو بخش است. در بخش نابینایی، هشت گزارش پژوهش آمده؛ و در بخش سبک و سلامت زندگی، هفت گزارش پژوهش آمده است. اسناد و مدارک این تحقیقات نزد مؤلفان نگهداری می‌شود.
اطلاع‌رسانی درباره تحقیقات انجام یافته موجب می‌شود، دیگران به سراغ اجرای این موضوعات نروند و موازی کاری نشود. امید است این شیوه توسط دیگر پژوهشگران و مراکز هم اجرا شود و تحقیقات خود را اطلاع‌رسانی کنند.
به تجربه ثابت شده که نابینایان در عرصه حرفه‌ها و مشاغل فرهنگی و علمی توانایی‌های بیشتر دارند. به همین دلیل نابینایانی چون رودکی، محمد خزائلی، طه حسین و محمود ایوب از جامعه نابینایی برخاسته‌اند. اما در ایران هنوز بستری مهیا نشده تا این گروه آموزش داده شوند و در نویسندگی، پژوهشگری و دیگر حرفه‌های فرهنگی مهارت کسب کنند. امید است سازمان بهزیستی و تشکل‌های مردمی در این زمینه فعال شوند و انبوهی از جامعه هدف با اشتغال فرهنگی بتوانند در حل مشکلات این جامعه گام‌های مؤثر بردارند.
محمد نوری
مدیرعامل دفتر فرهنگ معلولین
پیشگفتار
حوزه معلولیت و انواع آن و بررسی چالشهای آموزشی و توانبخشی از مهمترین دغدغه‌های حال حاضر صاحبنظران و متولیان آن می‌باشد. گسترش انواع فناوری و تحولات در سبک زندگی افراد دارای معلولیت نیازمند پژوهش‌های جدید و به روز می‌باشد. از طرفی هم آگاهی بخشی از این چالش‌ها برای دیگر افراد جامعه به نظر ضروری می‌رسد که چگونه با یک فرد معلول در تعامل باشد. در حوزه افراد با اختلالات بینایی، افراد کم‌بینای آرپی در حوزه دانش‌آموزان با نیازهای ویژه افراد مبتلا به سندروم داون و اوتیسم به دلیل شیوع زیاد و گستردگی دامنه مسائل آموزشی- توانبخشی و از طرفی هم مشکلات جسمی ایشان نیاز به پژوهش بیشتری را می‌طلبد. کتاب حاضر، حاصل تلاش چند ساله و پژوهش‌های میدانی و کتابخانه‌ای است. که به صورت مقاله در محافل علمی کشور عرضه شده است. درصدد هستیم این پژوهش‌ها در چند جلد ارائه گردد.
مؤلفان به دلیل مسئولیت‌هایی که در جامعه هدف بر عهده داشته‌اند، با کمبودها، مشکلات و آسیب‌های جامعه هدف آشنا بوده و با تجزیه و تحلیل وضعیت حاضر، راه‌کارهای مناسبی تدوین و در همایش‌ها و نشست‌ها به اشتراک گذاشته‌اند. مجموعه این بررسی‌ها را اکنون تقدیم می‌نماییم.
کتاب حاضر، کارنامه هفت سال فعالیت پژوهشی و فرهنگی در عرصه مهمترین مسائل جامعه هدف است. از این‌رو گویای وضعیت معلولان و معلولیت در مرحله‌های مختلف و تحولات این دوره می‌باشد. از کاربران فرهیخته انتظار هست به ظرف زمانی و شرایط اجتماعی هر یک از این مقالات و گزارش‌ها توجه نمایند.
مؤلفان از نقدهای سازنده استقبال نموده و از مساعی همه افرادی که در تکمیل این کتاب اهتمام نمایند با عرض ارادت تشکر می‌نمایند.
منصور شادکام؛ حسین سراوانی
خرداد ماه 1399
پدیدآورندگان
1ـ مهندس منصور شادکام
ـ کارشناسی ارشد مهندسی کشاورزی (بیابان زدایی) و کارشناسی ارشد مدیریت
ـ قائم مقام (نائب رئیس) انجمن نابینایان ایران؛ دبیر کتابخانه‌های گویای دیجیتال نابینایان و کم بینایان سامسونگ کشور
mansourshadkam@gmail.com
2ـ حسین سراوانی
ـ کارشناسی ارشد روانشناسی کودکان استثنایی
ـ دبیر مدارس استثنایی شهر قدس و عضو هیئت مدیره انجمن نابینایان ایران
saravani79@gmail.com
فهرست
مقدمه 7
پیشگفتار 9
پدیدآورندگان 11
فصل اول: مطالعات نابینایی
گسترش کارآفرینی نابینایان با استفاده از تکنیک‌های مدل FCM 15
بررسی تأثیر پودمانی آموزشی- مهارتی در انطباق‌پذیری مسیر شغلی فارغ‌التحصیلان نابینا 27
بررسی تأثیر تکنولوژی نوین آموزشی- فناوری بر خودکارآمدی تحصیلی محصلین نابینای شهر 34
بررسی میزان سواد سلامت شاغلین اداری افراد کم‌بینا 42
اثربخشی آموزش رفتارهای ارتقاء دهنده سبک زندگی در افراد نابینا با شاخص BMI بالا 49
اثربخشی آموزش مهارت‌های عملی فوتبال نابینایان بر کاهش خشم دانش‌آموزان کم‌بینای آرپی 56
بررسی ارتباط انگیزه پیشرفت تحصیلی و جو عاطفی خانواده با دانشجویان نابینای آرپی 63
گزارشهای اجمالی
بررسی تأثیر فوتبال بر روش مواجهه با استرس مسئله مدار دانشجویان نابینا 71
اثربخشی 15جلسه آموزش ورزش گلبال به نابینای آرپی بر روش مقابله با استرس مسئله مدار 72
اثربخشی اجرای برنامه خود مراقبتی معنوی بر سلامت اجتماعی نابینایان شهر تهران 73
اثربخشی فناوری‌های نوین نرم‌افزاری بر کیفیت زندگی نابینایان نیازمند توانبخشی 75
ارتباط دعا با سلامت معنوی معلولین نابینا بر اساس سیره نبوی 76
بررسی روانشناختی و دموگرافیک شیوع مصرف سیگار در افراد نابینای شهر تهران 77
بررسی تأثیر اقامه نماز شب و امید به زندگی افراد کم‌بینای آرپی 78
بررسی مشکلات روانی افراد شاغل نابینا با شکایت درد ستون فقرات 79
فصل دوم: مطالعات درباره دیگر معلولیت‌ها
اثربخشی آموزش هنرهای بینایی بر اعتماد به نفس و مهارت حل مسأله کودکان کم‌شنوا 83
بررسی رابطه بین بهداشت روان و دینداری کاروانهای راهیان نوربازدید کننده مناطق جنگی 86
تأثیر بیست و پنج جلسه بازی حرکتی لی لی بر سلامت روان دانش‌آموزان پسر سندروم آسپرگر 97
اثربخشی ورزش گوی رانی بر سلامت روان دانش‌آموزان ابتدایی مبتلا به سندروم داون 105
اثربخشی آموزش گروهی بر میزان اضطراب و افسردگی مادران دارای دانش‌آموز اوتستیک 111
گزارشهای اجمالی
بررسی و تحلیل میزان برخورداری میزان سلامت روان دانش‌آموزان دارای ناهنجاری‌ها 118
بررسی وضعیت میزان سلامت معنوی افراد نمازگزار در مراسم نمازجمعه شهر قدس 119
پدیده سایزموفوبیا در دانش‌آموزان مناطق زلزله‌خیز و نقش مشاور مدارس 120
مقایسه افسردگی و اضطراب مرگ در سالمندان نابینا و سالمندان بینا 121
تأثیر اجرای بازی‌های پانتومیم بر مهارت‌های اجتماعی کودکان با اختلال اوتیسم 122
فصل سوم: آموزش و زندگی
فضای مجازی و نوجوان، خانواده و دین و نقش دستگاه تعلیم و تربیت 127
بررسی اهمیت فرهنگ ازدواج در ایران اسلامی 135
فصل چهارم: مقالات منتشره در سیویلیکا
بررسی‌های درباره نابینایان
بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت محصلین پسر نابینای مقطع متوسطه شهر تهران 147
بررسی مقایسه سلامت معنوی و کیفیت زندگی دختران نابینا و دختران بینا در سن ازدواج 148
بررسی تأثیر مداخلات اجتماعی ارتقا دهنده سلامت افراد نابینای آرپی 149
بررسی فراوانی اختلالات روانی و تعیین عوامل مستعد اجتماعی در محصلین نابینا 150
بررسی شیوع اختلال فوبیای اجتماعی در افراد نابینای شهر تهران 151
اثربخشی کیفیت زندگی درمانی بر علایم اضطراب و افسردگی دانشجویان کم‌بینای آرپی 152
اثربخشی طرح‌واره درمانی بر کاهش طرح‌واره‌های ناسازگار در دانشجویان کم‌بینای آرپی 153
اثربخشی رفتاردرمانی DBT در تقلیل افسردگی دانشجویان کم‌بینای آرپی 154
بررسی‌هایی درباره سلامت، سبک و کیفیت زندگی
اثربخشی آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس MBSR بر میزان جرأت ورزی 157
بررسی و تحلیل میزان برخورداری میزان سلامت روان دانش‌آموزان 158
بررسی تأثیر مکانیزم واقعیت درمانی و شناخت درمانی به روش گروهی 159
سلامت معنوی افراد نمازگزار شرکت کننده در نمازجمعه 160
الزامات جامعه‌ای با سلامت اجتماعی با الگوپذیری از سبک زندگی نبوی 160
الزامات سبک زندگی فرهنگی اسلامی از منظر امام صادق (ع) در جامعه ایرانی اسلامی 161
اثربخشی اجرای برنامه خود مراقبتی معنوی بر سلامت اجتماعی نابینایان شهر تهران 162
پیوست‌ها
گواهی‌ها 167
تصاویر 174
زندگی‌نامه و کارنامه 177
