احمد پوستچی: فعال در عرصه آموزش و پرورش نابینایان قم، محمد نوری، انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین، ۱۳۹۷، ۳۷۵ ص.
ISBN: 978-600-99808-6-4 ؛ Ahmad Poostchi: An Activist in Education Services for the Students with Vision loss in Qom
برگزیده شده در اولین جشنواره ملی کاما (کتاب افراد معلول ایران)، 1398
موضوع(ها):
پوستچی، احمد، ۱۳۲۱ – ۱۳۸۹ – سرگذشتنامه
معلمان آموزشهای ویژه – ایران – قم
نابینایان – ایران – قم – آموزش
کودکان نابینا – ایران – قم – آموزش و پرورش
آموزشهای ویژه – ایران – قم
معرفی مختصر کتاب
کتاب حاضر علاوه بر معرفی شخصیت مرحوم احمد پوستچی و تلاش و زحمات وی برای راه‌اندازی آموزش استثنائی در استان قم، به تاریخ تحوّلات آموزش و پرورش استثنائی قم می‌پردازد. نویسنده در بخش‌های مختلف این کتاب به ابعاد فردی و اجتماعی مرحوم پوستچی اشاره می‌کند و دیدگاه دوستان و شاگردان و همکاران را درباره ویژگی‌های اخلاقی وی بیان می‌کند. همچنین به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی مرحوم پوستچی در قالب‌های کتاب، یادداشت‌ها، جزء نویسی، اشعار و تأسیس کانون جلوه امید اشاره می‌کند.
انتشارات توانمندان
ناشر تخصصی معلولیت و معلولان
تلفن: ۰۲۵۳۲۹۱۳۴۵۲ (ساعت ۸ الی ۱۷) ؛ تلگرام: ۰۹۳۹۸۳۷۳۴۳۵
آدرس: قم، بلوار محمد امین، خیابان گلستان، کوچه۱۱، پلاک۴، دفتر فرهنگ معلولین
ایمیل: nori1363@gmail.com
مقدمه
ضرب‌المثل «کوزه‌گر از کنداله می‌نوشد» در مورد شهر قم در این دوره مصداق دارد. در این شهر ده‌ها مرکز تحقیقاتی هست، کتابخانه‌های تخصصی، آرشیو‌ها، نهادهای علمی، مدارس و دانشگاه‌های فراوان وجود دارد، اما اگر مطلبی درباره یک شخصیت قمی، کتابی درباره مراکز علمی یا کتابخانه‌های قم بخواهیم، اغلب وجود ندارد. هزاران پژوهشگری که در قم فعال هستند کوزه‌گرانی هستند که برای همه، ظرف زیبا می‌سازند ولی برای خود قم، کنداله (ظرف شکسته و مندرس و بی‌ارزش) هم ندارند. البته شخصیت‌هایی مثل مرحوم استاد علی‌اصغر فقیهی بودند که برای قم زحمت‌های فراوان کشیده و چند عنوان کتاب تألیف کرده‌اند ولی بسیار نادر و اندک هستند. زیرا در قم سوژه‌هایی مثل شخصیت‌ها، مراکز و موضوعات تاریخی گوناگون، فراوان و بسیار است و نیاز به تحقیقات بسیار و پژوهشگران زیادتر دارد. مرکز قم پژوهی هم در دهه اخیر فعال شده و آثاری منتشر کرده‌اند و برخی از نیازها را پاسخ گفته ولی باز هم کم است.
حوزه علمیه به تنهایی هر سال ده‌ها تحقیق جدید نیاز دارد و خودش به تنهایی نیاز به مرکز علمی فعال و گسترده دارد تا درباره شخصیت‌ها، مراکز و موضوعات مرتبط به خودش، پژوهش و تألیف عرضه و منتشر کند. متأسفانه غیر از یکی دو مورد تحقیق ناقص، آثار مرجع و موردنیاز درباره حوزه علمیه عرضه نشده است. در همه دنیا متداول است که مراکز علمی، استادان، تحقیقات، تولیدات و فعالیت‌های خود را به روش علمی مجموعه سازی و عرضه می‌کنند؛ مجموعه‌هایی که گویای فعالیت‌ها، تلاش‌ها و محتوای درونی آن سازمان است. اما اگر پژوهشگری در کشور دیگری بخواهد درباره حوزه علمیه اطلاع کسب کند و با اتکاء بر اسناد مکتوب، تحقیق نماید، اسناد معتبر مثل دائره المعارف و تاریخ جامع نداریم تا در اختیارش بگذاریم. با اینکه یک گروه هر سال می‌توانند سندهای علمی جهانی برای حوزه علمیه تولید کنند و این نقص را جبران نمایند. مهم‌تر اینکه در سال‌های اخیر برخی پژوهشگران خارجی آثاری درباره حوزه منتشر کرده‌اند.
اما در مورد آموزش و پرورش قم به ویژه آموزش و پرورش استثنایی و ویژه معلولین هیچ کار مرجع در قم و حتی در کشور نشده است. اولین مدارس نابینایی و ناشنوایی را چه کسانی در قم پایه‌گذاری کردند؟ بنیانگذاران فعالیت‌های آموزش استثنایی قم چه کسانی بودند؟ این مدارس کجا بود و چه ویژگی‌هایی داشت؟ از این‌رو این سؤالات و ده‌ها سؤال دیگر بدون پاسخ می‌مانند.
مرحوم احمد پوستچی چند دهه برای راه‌اندازی آموزش استثنایی در قم تلاش کرده و زحمات او بی‌نظیر است اما یک زندگی‌نامه کوچک در حدّ یک مقاله برای او نوشته و منتشر نشده است. بهزیستی، آموزش و پرورش استثنایی و دیگر نهادهایی که پوستچی به ایشان خدمت نموده، حتی یک نشست ساده و کوچک برای بزرگداشت و تکریم ایشان برگزار نکرده‌اند. چه برسد به اینکه مدرسه‌ای و محلی به نامش ثبت گردد.
وقتی دانش‌آموز می‌بیند بزرگانی که کارنامه‌ای قطور از فعالیت و خدمت دارند اینگونه مورد بی‌‌مهری و برخورد سرد هستند، آیا انگیزه برای رشد و تکامل پیدا می‌کند، حتی نسبت به درس خواندن و موفقیت درسی خود هم شک پیدا می‌کند و از خود می‌پرسد آن کسانی که عمری تلاش کردند این وضعیت را دارند، ما که به گَرد آنها هم نمی‌رسیم بهتر است وارد این راه نشویم.
پس از این درد و دل‌ها، در مورد مرحوم پوستچی لازم است گزارش بدهم روزی خانم منصوره ضیائی‌فر و خانم اعظم قاسمی به دفترم آمدند و گفتند پوستچی هم مهم است و چرا شروع نمی‌کنید. گفتم اطلاعات اولیه جمع‌آوری کنید تا تصمیم بگیریم.
بالاخره بعد از یکی دو هفته به این نتیجه رسیدیم مرحوم پوستچی در زمره شخصیت درجه اول آموزش و پرورش استثنایی است و لازم است کتابی درباره او نوشته شود و جشنواره‌ای برایش بر پا کنیم. گام اول تماس با خانواده بود. بارها (حدود چهل بار) زنگ زدیم تا توانستیم پسر بزرگ خانواده را متقاعد کنیم یک جلسه با او داشته باشیم.
ایشان شخصیتی شریف و در کسوت دبیری آموزش دبیرستان‌های قم هستند. پس از جلسه با آقای پوستچی به این نتیجه رسیدیم، نهادهای بسیار و تشکل‌ها فقط حرف زده و عمل نکرده‌اند و از بَس قول داده و اقدامی نداشته‌اند و خواسته‌اند با سوء استفاده از شخصیت‌ها به درآمد برسند، کسانی مثل آقای پوستچی سخت و دیر اعتماد می‌نمایند.
بهرحال طی هشت ماه دو جلسه توانستیم با دو تن از پسران مرحوم پوستچی داشته باشیم و همه سرنخ‌های دیگر هم کور بود یا به بن‌بست می‌رسید. تا اینکه روزی در تیرماه ۹۶ به خود مرحوم پوستچی متوسل شدیم و خواستار گره‌گشایی شدیم. پس از آن راه‌های جدید به رویمان گشوده شد و ظرف حدود سه ماه یک کتاب چهارصد صفحه‌ای آماده شد.
یک جلسه به خانه مرحوم پوستچی رفتیم دختر، پسر و همسر آن مرحوم حضور داشتند. نیز خانم کاظمی به عنوان همراه و همکار مرحوم پوستچی و چند تن هم از طرف دفتر فرهنگ معلولین آمده بودند. در این جلسه متوجه شدیم خانواده با اینگونه کارها حتی در دوره حیات مرحوم پوستچی هم همراهی نداشته و عملاً به اینگونه امور دلبسته نیستند. از این‌رو تصمیم گرفتیم، شورایی برای پروژه مرحوم پوستچی داشته باشیم و این پروژه را بدون همکاری خانواده‌اش انجام دهیم. هر چند بسیار دشوار و صعب بود.
در گام نخست تصمیم گرفتیم، تجارب و اطلاعات اولیه را گردآوری و یک کتابچه تدوین کنیم؛ با این روش، علاوه بر معرفی وضعیت غیر مطلوب حاضر چشم‌انداز مطلوب را نشان می‌دهیم. به طوری که هر فرد با دیدن این کتابچه می‌تواند مشارکت خود را در پروژه مرحوم پوستچی ترسیم کند و وظایفی برای خود را نظر آورد.
پس از نشر این کتابچه افرادی زنگ زدند و اعلام همکاری کردند، افرادی که چند ماه بود به دنبالشان می‌گشتیم خودشان آمدند، اسناد و مطالب خوبی هم آوردند. مقدمه این کتابچه اینگونه شروع می‌شود:
متأسفانه تا کنون هیچ کتابی و تحقیقی درباره سابقه تلاش‌ها و فعالیت‌ها در زمینه معلولان قم منتشر و عرضه نشده است. فعالیت‌های این زمان ریشه در گذشته دارد. چون امکان‌پذیر نیست، ده‌ها مؤسسه در این زمان و یکدفعه شروع به فعالیت کنند و حتماً درگذشته مسبوق به سابقه بوده‌اند.
نهادهای دولتی به دلیل اینکه باور به ثبت و ضبط گذشته ندارند. یا به هر دلیل دیگر در جهت گزارش فعالیت‌های گذشته کاری انجام نداده‌اند. مراکز مردمی هم انگیزه و دانش لازم را نداشتند و همه این عوامل موجب شده نسبت به گذشته کاملاً بی‌اطلاع باشیم.
اما دفتر فرهنگ معلولین چند سال بسیار کوشید تا حداقل سرنخ‌هایی از گذشته به دست آوردیم. و شخصیت‌های مؤثر در تحولات تاریخی را شناسایی کرده و به جهانیان و حداقل مردم ایران زمین معرفی کنیم.
مرحوم احمد پوستچی متخلص به بصیر انسان مخلص و کوشایی بود که برای مردم قم بسیار زحمت کشید. و حقش نیست بدون معرفی، بدون تدوین حداقل کتابچه‌ای درباره‌اش، از او غفلت داشته باشیم. زیرا من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق. مردمی که هر روز عبادت خداوند را به جا می‌آورند و شکرگزارند، در صورتی عباداتشان مقبول است که حق مردمانی مثل پوستچی را ادا کنند.
این جملات در افرادی مؤثر واقع شد و پس از نشر این کتابچه شاهد فعال شدن پروژه شدیم. حتی یکی از دختران مکرمه مرحوم پوستچی که ساکن تبریز است زنگ زد و با اینکه راجع‌به برخی مطالب کتابچه اعتراض داشت ولی معلوم بود خانواده هم تحرک پیدا کرده‌اند. بالاخره ظرف حدود هفت ماه کارها به نتیجه رسید و کتاب حاضر سامان یافت.
اما کتاب حاضر شامل ده فصل است و تلاش کرده‌ایم علاوه بر معرفی مرحوم پوستچی، تاریخ تحولات آموزش و پرورش استثنایی قم را هم بشناسانیم. از همه افرادی که در تهیه این اثر کوشیده‌اند، به طوری که اگر بخواهیم اسامی را نام ببریم فهرست بلندی خواهد شد، صمیمانه تشکر می‌نماییم و ار روح پر فتوح مرحوم پوستچی استدعا داریم این افراد را دستگیری فرماید. اما سزاوار نیست از زحمات و تلاش‌های حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی نماینده آیت الله العظمی سیدعلی سیستانی مدظله غفلت کنیم و از توجهات ایشان تشکر می‌نماییم.
محمد نوری
