حقوق معلولان ایران

حقوق معلولان ایران، علی نوری، ویراستار: محمد نوری، صبح صادق و دفتر فرهنگ معلولین، ۱۳۹۵، ۶۳۹ ص.

ISBN:978-600-5724-95-0 ؛ Disability Rights in Iran

** برگزیده شده در دومین جشنواره انتخاب بهترین کتاب با موضوع معلولیت و توانمندسازی، 1395 **

دریافت نسخه کاغذی

موضوع(ها):
معلولان – وضع حقوقی و قوانین – ایران
معلولان – حقوق مدنی

معرفی مختصر کتاب
در کتاب حاضر، تاریخ تحولات حقوق معلولان ایران واکاوی شده است. هدف اصلی این کتاب اثبات دامنه حقوق معلولان ایران از طریق معرفی قوانین آنهاو دیدگاه‌های متفکران درباره این قوانین است. مطالب این اثر در چهار فصل تنظیم و سیر تحولات تاریخی حقوق معلولان ایران در چهار مرحله بررسی شده است. در فصل اول که سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۶۸ را در برمی‌گیرد، دوره تصویب قوانین موردی است. دوره تصویب قوانین آموزشی و مناسب‌سازی، مرحله دوم (۱۳۶۸-۱۳۸۳) است. سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۱ دوره تصویب و اجرای نخستین قانون جامع است. در نهایت نیز دوره جنبش فراگیر حقوق‌گرایی معلومین به بحث گذاشته شده است.

مشاهده صفحات اولیه کتاب

متن پشت جلد کتاب
این کتاب مجموعه قوانین نیست؛ یک اثر آکادمیک و نظریه‌پردازی صرف هم نیست بلکه شامل قوانین همراه با دیدگاه‌ها و تحلیل‌های متنوع نخبگان هر دوره و ملاحظات نویسنده است که به ترتیب تاریخی تنظیم و سامان‌دهی شده است. از دیگر سو نشان دهنده سیر تثبیت حقوق معلولان در ایران است. هدف اصلی اثبات دامنه حقوق معلولین ایران از طریق معرفی قوانین آنها و دیدگاه‌های متفکران درباره این قوانین است. قوانینی که توسط نهادهای مقننه مطرح و بررسی و تصویب شده یا در شرف تصویب است. مطالب در چهار فصل تنظیم و سیر تحولات تاریخی حقوق معلولین ایران در چهار مرحله بررسی شده است:
الف: دوره تصویب قوانین موردی (۱۳۰۱ تا ۱۳۶۸)
ب: دوره تصویب قوانین آموزشی و مناسب‌سازی (۱۳۶۸-۱۳۸۳)
ج: دوره تصویب و اجرای نخستین قانون جامع (۱۳۸۳ تا ۱۳۹۱)
د: دوره جنبش فراگیر حقوق‌گرایی معلولین (۱۳۹۰ تاکنون)
این کتاب با باور راسخ به فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در حوزه معلولان و اینکه راه‌کار اصلی حلّ معضلات معلولین در فرهنگ‌سازی است، تألیف شده است.

انتشارات توانمندان
ناشر تخصصی معلولیت و معلولان
تلفن: ۰۲۵۳۲۹۱۳۴۵۲ (ساعت ۸ الی ۱۷) ؛ ایتا و تلگرام: ۰۹۳۹۸۳۷۳۴۳۵
آدرس: قم، بلوار محمد امین، خیابان گلستان، کوچه۱۱، پلاک۴، دفتر فرهنگ معلولین
ایمیل: nori1363@gmail.com

مقدمه
معلولین ایران اعم از ناشنوا، نابینا، فاقد حس حرکتی و فاقد قدرت ذهنی، متأسفانه تاریخ مدون ندارند. با اینکه به لحاظ مردم شناختی، جمعیت قابل توجه دارند و به لحاظ مشارکت در تحولات اجتماعی و تأثیر در سرنوشت جامعه، جایگاه خاص داشته‌اند. در مقایسه با بسیاری از طبقات اجتماعی مانند ادباء و شعراء تعداد معلولین بیشتر بوده و هست؛ چندین کتاب با عنوان تاریخ ادبیات ایران منتشر شده و تحولات ادبی را به تفصیل یادآور شده‌اند اما نسبت به معلولیت شناسی و معلولیت پژوهی و بررسی تاریخ تحولات این جامعه، دریغ از یک اثر. وقتی معلولین را با بسیاری از دیگر اقشار بسنجیم، همین نتیجه حاصل می‌شود. ولی نمی‌دانم به چه دلیل تحولات تاریخی معلولین در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، دینی و مذهبی و غیره تدوین نشده است.
با اینکه نهادهای مقننه در ایران پس از مشروطیت کارشان آغاز شد؛ اما قانون‌گذاری برای موضوعات معلولیتی دیر شروع شد. اولین قانون مصوب در ۱۳۰۱ش بوده است، مهم‌تر از متن مواد مصوب، حواشی، موافقت و مخالفت‌ها و تحلیل‌هایی بوده که توسط چهره‌ها بیان می‌شده است. اما تاکنون شخص یا مرکزی به جمع‌آوری این اطلاعات و تدوین کتاب یا مقاله نپرداخته است.
مشکل به همینجا ختم نمی‌شود و فقدان تاریخ پیامدهای بسیار دارد. گفته شده جامعه‌ای که تاریخ ندارد، هویت ندارد و آینده هم ندارد، زیرا گذشته چراغ راه آینده است؛ بر اساس تجارب گذشته، مشکلات حال گشوده خواهد شد و آینده بهتر ساخته می‌شود.
اهمیت تدوین تاریخ برای ابعاد جامعه و فرهنگ معلولین توسط دفتر فرهنگ معلولین و مؤسسه معلولین فرهیخته کارشناسی و بررسی شد و تصمیم گرفته شد، مجموعه آثاری درباره تحولات تاریخی حقوق، جامعه، فرهنگ و اقتصاد معلولین تألیف شود. اولین دفتر از این مجموعه به حقوق معلولین ایران اختصاص می‌یابد و کتاب حاضر با عنوان حقوق معلولان ایران به روش تاریخی تقدیم می‌شود. از اینرو، اثر حاضر مجموعه قوانین نیست؛ یک اثر آکادمیک و نظریه‌پردازی صرف هم نیست بلکه شامل قوانین همراه با دیدگاه‌ها و تحلیل‌های متنوع نخبگان هر دوره و ملاحظات نویسنده است که به ترتیب تاریخی تنظیم و سامان‌دهی شده است. از دیگر سو نشان دهنده سیر تثبیت حقوق معلولین در ایران است.
هدف اصلی این کتاب اثبات دامنه حقوق معلولان ایران از طریق معرفی قوانین آنها و دیدگاه‌های متفکران درباره این قوانین است. قوانینی که توسط نهادهای مقننه مطرح و بررسی و تصویب شده یا در شرف تصویب است. در پنج مرحله زیر بررسی و تجزیه و تحلیل می‌گردد:
۱ـ متن قانون
۲ـ پیشینه و تحولات سابق
۳ـ اقتضائات موجود اجتماعی و فرهنگی
۴ـ آیین‌نامه اجرایی
۵ـ حواشی شامل مخالفت و موافقت، فضاسازی و اخبار درباره
برای نمونه قانون تأسیس سازمان بهزیستی که توسط شورای انقلاب در سال ۱۳۵۹ تصویب شده موادی و تبصره‌هایی دارد که اصطلاحاً به آن متن قانون بهزیستی می‌گویند.
پیشینه معلولین در دوران حاکمیت خاندان پهلوی و نیز تلاش‌های سازمان‌های مردم نهاد معلویتی و غیره موجب تصویب قوانین شده اما به دلیل مشکلات این قوانین و نیز اقتضائاتی که انقلاب مثل توقع معلولین از بهتر شدن شرایطشان در سال ۵۸ و ۵۹ وجود داشت منجر به تصویب قانون بهزیستی شد. اما این قانون حتماً موافق و مخالف داشته و اخباری پیرامون آن منشتر شده است. نیز این قانون برای اجراء تصویب شده و لزوماً نیاز به روش اجرایی دارد. شیوه عملیاتی آن در آیین‌نامه این قانون آمده است.
بنابراین، شیوه این کتاب اینگونه است که هر قانون در پنج محور بررسی و تجزیه و تحلیل می‌شود. مگر اینکه اطلاعات یکی از این زمینه‌ها در دسترس نباشد. مطالب این کتاب در چهار فصل تنظیم و سیر تحولات تاریخی حقوق معلولان ایران را در چهار مرحله بررسی کرده است:
الف: دوره تصویب قوانین موردی (۱۳۰۱ تا ۱۳۶۸)
ب: دوره تصویب قوانین آموزشی و مناسب‌سازی (۱۳۶۸-۱۳۸۳)
ج: دوره تصویب و اجرای نخستین قانون جامع (۱۳۸۳ تا ۱۳۹۱)
این دوره به نام شفافیت و توسعه حقوق شهروندی معلولان نام‌گذاری شده است.
د: دوره جنبش فراگیر حقوق‌گرایی معلولین (۱۳۹۰ تاکنون)
ذیل هر فصل قوانین و رخدادهای مرتبط به هر قانون به ترتیب تاریخی مطرح خواهد شد. هر قانون در ظرف زمانی و شرایط خاص اجتماعی، فرهنگی و تاریخی ویژه مطرح و به تصویب می‌رسد. برخی از این شرایط و ویژگی‌ها در قالب تحلیل و اخبار بیان شده است؛ البته برخی هم هرگز مطرح نشده است زیرا اطلاعات آن قابل دسترسی نبوده است.
ده سال اخیر در تاریخ معلولین ایران، مقطع سرنوشت‌ساز و مهم بوده است. زیرا در سال ۱۳۸۳ نخستین مجموعه قوانین ویژه معلولین در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و برای اجرا به دولت ابلاغ گردید و در ۱۳۹۴ لایحه جامع حمایت از حقوق معلولین توسط کمیسیون اجتماعی دولت، نهایی و به هیأت دولت ارائه شد، و پس از تصویب دولت، بندهایی از آن جهت تصویب به مجلس رفت.
از اینرو معلولین برای اولین بار صاحب قانون جامع شدند. اگر این دهه را دوره قانون‌گرایی معلولین بنامیم، مناسب است زیرا جنبش قانون‌گرایی و حقوق خواهی آنان منجر به انجام دو مجموعه قانونی مهم شد. برخلاف برخی که فعالیت‌های اخیر مرتبط به معلولین را «جنبش اجتماعی» می‌خوانند و جوهره آن را در قالب دمکراسی خواهی تحلیل می‌کنند، به نظر می‌رسد تلاش‌های تشکل‌های معلولیتی و آحاد معلولین در پی یافتن شرایط معیشتی و زندگی بهتر در چارچوب ضوابط متعارف و مقبول که از آن به قانون تعبیر می‌شود، است.
نخستین قانون مستقل و عمومی معلولین ایران در سال ۱۳۸۳ با تلاش‌های مشترک دولت هشتم و مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. مجلس شورای ملی و شورای انقلاب در دهه‌های قبل قوانینی برای معلولین تصویب کرده‌اند ولی همه آنها عمومیت و شمول نسبت به ابعاد مختلف جامعه هدف را ندارد و فقط به یک بُعد معلولین می‌پردازد یا ضمن دیگر موضوعات بوده است. به عنوان مثال به هنگام بررسی مسائل بهزیستی و تشکیل سازمان بهزیستی در سال ۱۳۵۸ در چند بند هم مسائل معلولین تصویب شده؛ یا وقتی می‌خواستند بندهایی درباره بازنشستگی تصویب کنند، از معلولین هم یاد شده و بازنشستگی معلولین هم تصویب شده است. قوانین متضمن معلولین از سال ۱۳۲۲ تاکنون بسیار است، اما قوانین ویژه معلولین ایران، فقط عبارت‌اند از: «قانون جامع حمایت از معلولین مصوب ۱۳۸۳» و «قانون الحاق به کنوانسیون حمایت از معلولین در ۱۳۸۷» و «لایحه جامع حمایت از معلولین مصوب دولت جمهوری اسلامی در ۱۳۹۴».
مهم‌تر اینکه تاکنون پژوهش جامع و علمی درباره تقنین، حقوق و قوانین معلوین ایران انجام و عرضه نشده است. کتاب حقوق معلولین در قوانین ایران نوشته سید احمد باختر و کتاب مرجع حقوق معلولین نوشته حسین زهرایی و سید محمدرضا تابان هرکدام بخش‌هایی از تاریخ قانون‌گذاری معلولین را در بردارند. غیر از این دو اثر، دفتر فرهنگ معلولین سه اثر درباره حقوق معلولین منتشر کرد که عبارت بودند از:حقوق فرهنگی معلولین، قانون‌گذاری برای معلولین و کارنامه مجلس شورای اسلامی. همچنین سازمان بهزیستی چند کتابچه به نام‌های قانون جامع حمایت از معلولان مصوب ۸۳؛ پیمان‌نامه حمایت از افراد دارای معلولیت؛ پیمان‌نامه حمایت از کودکان معلول منتشر کرده است. این آثار بهزیستی صرفاً مجموعه قوانین و بدون توضیح و تحلیل بود. به همین دلیل درصدد برآمدیم کتابی جامع درباره حقوق معلولین بر اساس قوانین مصوب در ایران تدوین کنیم.
معمولاً تمام نهادها و سازمان‌ها مجموعه قوانین خود را منتشر کرده‌اند. چون انتشار مجموعه قوانین مرتبط به یک موضوع، راه را برای تحقیقات باز کرده و پژوهشگران می‌توانند از منظرهای مختلف به بررسی جوانب حقوقی معلولین بپردازند و کتاب، مقاله و گزارش تألیف نمایند. اما نهادهای دولتی و تشکل‌های مردمی معلولین اقدام به مجموعه‌سازی از قوانین معلولین نکرده‌اند. مهم‌تر اینکه تحلیل‌ها و بررسی‌های قوانین هم جمع‌آوری و تدوین نشده است.
کتاب حاضر تلاش جدیدی برای جمع‌آوری قوانین و شناسایی تحلیل‌ها و گزارش‌های درباره همچنین فعالیت‌های منجر به تهیه متن و تصویب لایحه جامع (که از سال ۱۳۹۱ شروع شد) است. به ویژه تلاش‌هایی که پس از شکل‌گیری مجمع هم‌اندیشی و همفکری مضاعف تشکل‌های مردمی معلولین و شروع نشست‌های معلولین نخبه انجام شد، در این کتاب گزارش و بررسی خواهد شد. اما فعالیت‌های متأخر، مسبوق به تلاش‌های متنوع در هفتاد سال اخیر بود، از اینرو در هر حادثه حقوقی باید سوابق را هم گزارش بدهیم.
اسناد و مدارک برای مجموعه حاضر و نیز تدوین آن حدود چهار سال، از ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۴، طول کشید. در این مدت هر جا احتمال می‌دادم، سند، مقاله، کتاب، پایان‌نامه و عکس مرتبط به حقوق معلولین هست، مراجعه و به جمع‌آوری می‌پرداختیم. متأسفانه در طول تاریخ و به ویژه در دوره معاصر شخص و مرکزی به فکر جمع‌آوری اسناد و مدارک مرتبط به معلولین نبوده است. گویا معلولین از حافظه تاریخ پاک شده و اطلاعات آنان مغفول مانده است. بنابراین نوشتن تاریخ تحولات معلولین ایران بسیار دشوار است. به خصوص در موضوعاتی مثل حقوق معلولین که تخصصی‌تر است و این مبحث زیربنای بسیاری از تحلیل‌ها و تحقیقات می‌تواند باشد.
از آقای محمد نوری مدیر دفتر فرهنگ معلولین که همواره با بذل مساعی خود پشتیبان توسعه فرهنگ‌سازی معلولین بوده‌اند و با ویراستاری علمی این کتاب بر غنای آن افزوده‌اند تشکر می‌شود. همچنین از آقایان دکتر ناصر قربان‌نیا دانشیار و مدیر گروه حقوق دانشگاه مفید و دکتر رحیم نوبهار استادیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی که بذل محبت فرموده و با نظرات تخصصی و راهگشا در ارتقای کیفی این اثر همکاری داشتند، صمیمانه تشکر می‌شود.
بر ما فرض است از پشتیبانی‌های جناب حجه الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی نماینده تام‌الاختیار آیت اللّه العظمی سید علی سیستانی تشکر کنیم.
از همه متخصصان امور معلولین و کارشناسان حقوق و دیگر علاقه‌مندان اینگونه موضوعات استدعا داریم، نقد و اصلاحات خود درباره این کتاب را عرضه و ما را در گسترش تحقیقات حقوقی معلولین یاری فرمایند.
(علی نوری، آبان ماه ۱۳۹۴)

فهرست تفصیلی

مقدمه
فصل اول: تصویب قانون‌های موردی (۱۳۰۱-۱۳۶۸)  صفحه ۷ – ۱۱۲
طلیعه
مبحث۱: دوره مجلس شورای ملی (۱۳۰۱-۱۳۵۷)
خدمات ضروری و رفاهی با تأسیس هلال احمر (شیر و خورشید سرخ)، مصوب ۱۳۰۱
حقوق مدنی ناشنوایان(کر و لال)، مصوب ۱۳۰۷
سربازی معلولین، مصوب ۱۳۲۱
آموزش حرفه‌ای، مصوب ۱۳۳۸
…..آغاز تعلیمات حرفه‌ای
…..توصیه نامه درباره حرفه‌آموزی معلولان
‌…..مصوبه ۸ مهر ماه ۱۳۳۸ مجلس شورای ملی
‌…..توصیه نامه مربوط به تجدید تربیت و آموزش حرفه‌ای معلولین
…..مذاکرات مجلس شورای ملی
قانون استخدام مصوب مجلسین، مصوب ۱۳۴۵
دفتر امور کودکان استثنایی، ۱۳۴۷
وضعیت حقوقی معلولین در آینه نطق‌ها
…..نطق مرحوم محمد خزائلی در ۱۳۴۶
…..نطق مرحوم محمد خزائلی در ۱۳۴۸
لایحه قانون تشکیل وزارت رفاه اجتماعی، مصوب ۱۳۵۳
قانون تأمین اجتماعی، مصوب ۳ تیرماه ۱۳۵۴
وضعیت آموزش استثنایی، ۱۳۵۶- ۱۳۵۷
…..مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی
…..نطق آقای کبیری در ۱۳۵۶
مبحث۲: دوره انقلاب اسلامی و مصوّبات شورای انقلاب (۱۳۵۷-۱۳۶۰)
آئین‌نامه استخدامی شهرداری‌های کشور، مصوب ۱۳۵۷
لایحه ادغام آموزشگاه رضا پهلوی (علوی)، اسفند ۱۳۵۸
تأسیس سازمان بهزیستی، مصوب ۱۳۵۹
…..لایحه تشکیل سازمان بهزیستی کشور
…..اصلاحات قانون بهزیستی
…..ساختار سازمان بهزیستی
…..اصلاحات سال‌های ۷۴ و ۱۳۷۵
…..قانون معافیت مالیاتی، مصوب ۱۸ تیر ماه ۱۳۷۴
…..تبصره‌های اصلاحی
ارزیابی عملکرد سازمان بهزیستی
…..زیستن یا بهزیستن
…..سازمان بهزیستی در دو مقطع تاریخی: ۱۳۵۹ و ۱۳۹۴
…..اولویت‌های پژوهشی بهزیستی
…..رئیس محترم سازمان بهزیستی و خلیل صَفَدی کارگزار مملوکیان
…..کارنامه همایون هاشمی در مسند ریاست سازمان بهزیستی
مبحث۳: دوره جمهوری اسلامی و مصوبات موردی مجلس شورای اسلامی (۱۳۶۰- ۱۳۶۸)
قانون معلولیت نمایندگان مجلس، رانندگان و نگهبانان آنها و شورای نگهبان، مصوب ۱۳۶۰
حقوق از کار افتادگی، مصوب ۱۳۶۱
قانون اجازه پرداخت حق‌الزحمه بیماران روانی، مصوب ۱۳۶۵
قانون مالیات، مصوب ۱۳۶۶
بازنشستگی معلولین، مصوب ۱۳۶۷
مسئولیت و وظایف دولت، مصوب ۱۳۶۷
استخدام معلولین، مصوب ۱۳۶۷
…..قانون استخدامی وزارت جهاد سازندگی
…..قانون استخدامی وزارت اطلاعات
…..قانون استخدامی نیروی انتظامی
بازنشستگی از کار، مصوب ۱۳۶۷
…..قانون مصوب ۶۷
…..قانون مصوب ۷۱
نتیجه گیری

فصل دوم: دوره توسعه حقوق آموزشی و مشارکتی (۱۳۶۸- ۱۳۸۳)  صفحه ۱۱۳ – ۱۶۸
طلیعه
مبحث۱: سازمان آموزش و پرورش استثنایی
قانون تشکیل سازمان آموزش و پرورش استثنایی، مصوب ۲۱ آذرماه ۱۳۶۹
اساسنامه سازمان آموزش و پرورش استثنایی
اطلاع رسانی درباره ابعاد آموزش استثنایی
…..همایش حقوق کودکان استثنایی
مبحث۲: مناسب‌سازی
ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای تردد معلولین، مصوب ۱۳۶۸
مناسب سازی شهری تهران برای جانبازان و معلولین، مصوب ۸۴
مبحث۳: قوانین موردی در این دوره
قانون ورود خودرو و پلاک معلولیت، مصوب ۱۳۷۰
بیمه معلولین، مصوب ۱۳۷۴
مبحث۴: برنامه توسعه و معلولین
قانون برنامه دوم توسعه، مصوب ۲۰ آذرماه ۱۳۷۳
قانون برنامه سوم توسعه، ‌مصوب ۱۷ فروردین‌ماه ۱۳۷۹
آیین نامه اجرایی بند ج ماده (۱۹۳) قانون برنامه سوم توسعه، مصوب ۲۶ بهمن ۱۳۷۹
قانون برنامه چهارم توسعه، مصوب ۱۱ شهریورماه ۱۳۸۳
مبحث۵: الحاق به کنوانسیون حقوق کودک، ۱۳۷۳
ایران و کنوانسیون حقوق کودک
همایش حقوق کودکان استثنایی در ایران
نتیجه‌گیری

فصل سوم: دوره شفافیت و توسعه حقوق عمومی شهروندی معلولین (۱۳۸۳-۱۳۹۱)  صفحه ۱۶۹ – ۳۴۶
طلیعه
مبحث۱: زمینه‌ها و علل
مبحث۲: تدوین و تصویب قانون جامع ۸۳
مبحث۳: اجرای قانون جامع
آیین‌نامه اجرائی ماده (۲)
اصلاح آیین‌نامه اجرایی ماده (۲)
دستورالعمل اجرایی ماده ۶
آیین‌نامه اجرائی ماده (۸)
آیین‌نامه اجرائی تبصره (۴) ماده (۹)
آیین‌نامه اجرائی ماده (۱۰)
آیین‌نامه اجرایی ماده(۱۳)
آیین‌نامه اجرائی ماده (۱۴)
آیین‌نامه‌های تصویب نشده
دستگاه‌های مرتبط با مواد قانون جامع به تفکیک هر ماده
اقدامات انجام یافته
مبحث۴: کمیسیون و فراکسیون معلولین و معلولیت
فراکسیون حمایت از معلولین
…..اتاق فکر
…..اساسنامه فراکسیون
…..الحاق به کنوانسیون جهانی حمایت از معلولین
…..کارنامه و عملکرد
…..ارتباطات هماهنگی و هم افزایی
…..برنامه توسعه
…..استخدام معلولین در شغل پرستاری
…..اهتمام به امور ورزشی، اقتصادی و مدنی معلولین
مبحث۵: نظریات دولت
نظریات وزارت آموزش و پرورش در مورد قانون ۸۳
نظریات وزارت کشور در مورد قانون ۸۳
نظریات سازمان بهزیستی کشور در مورد قانون ۸۳
مستندات قانونی مرتبط در قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، مصوب ۱۳۸۳
مبحث۶: طرح‌های زمینه ساز قانون یا معّرِف کارآیی قانون
نمایشگاه توانمندی‌ها
کمیته پیگیری، اجرا و بهینه‌سازی قانون حمایت از معلولان
…..نامه انجمنهای فعال معلولان به رئیس مجلس
طرح تعاون و همکاری مشترک
انجمن نخبگان معلول
سال عدالت و تکریم معلولان
کارگروه جمع‌آوری آراء برای برنامه پنجم توسعه
مبحث ۷: نقد و بررسی: ردیه و دفاعیه
اجرای قانون
…..دیدگاه موسی قربانی
…..دیدگاه محمدرضا صابری
…..دیدگاه انوشیروان محسنی بندپی
…..دیدگاه حسن فاتحی
آمار معلولین و پوشش دادن بهزیستی
اشتغال و استخدام
مسکن
مناسب‌سازی
شرایط مطلوب و ایده‌آل
اعتبارات مالی و بودجه
تبعیض و برابرسازی فرصت‌ها
مبحث۸: یک تجربه حقوقی: عدم اجرای سه درصد و شکایت به دیوان عدالت اداری
عدم استخدام معلولان در آموزش و پرورش
رأی دیوان عدالت اداری
دیدگاه مجید انتظامی
تضییع حقوق معلولان در آموزش و پرورش و عدم اجرای سهمیه استخدامی
مبحث۹: برنامه توسعه
جایگاه معلولیت در برنامه ششم توسعه
موارد پیشنهادی دبیرخانه پیگیری بیمه تأمین اجتماعی معلولان
مبحث۱۰: کارآیی دستگاه اجرایی
داوری حسن فاتحی
نقد و بررسی
مبحث۱۱: الحاق به کنوانسیون حمایت از معلولین
محتوای کنوانسیون و الحاقیه آن
دیدگاه دولت جمهوری اسلامی ایران
ترجمه و انتشار در ایران
تصویب کنوانسیون حقوق معلولین
دولت‌های عضو کنوانسیون حاضر
متن مواد کنوانسیون
پروتکل الحاقی کنوانسیون
قانون تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت
ملاحظات و بررسی‌های تصویب کنوانسیون توسط مجلس شورای اسلامی
انتشار متن کنوانسیون در ایران
دیدگاه دکتر محمد کمالی
بررسی و دیدگاه‌ها درباره کنوانسیون
تعهدات جمهوری اسلامی ایران
حق آموزش افراد دارای معلولیت
مشارکت فرهنگی اجتماعی
حق آزادی و دسترسی به اطلاعات
حق زندگی
تساوی در برابر قانون
دسترسی به عدالت
نفی شکنجه و مجازات بیرحمانه و تحقیر
حق آزادی تغییر محل زندگی و ملیت
حق توانمندسازی و توان‌بخشی
حق کار و اشتغال
مناسب‌سازی جهت دسترس‌پذیر شدن اماکن
مبحث۱۲: سرنوشت «قانون ۸۳»
تصویب قوانین موردی
افزایش معلولین تحت پوشش بهزیستی
کارنمای فعالیت‌های حقوقی
مبحث۱۳: همایش حقوق معلولین، ۱۳۸۴
قطعنامه همایش حمایت از حقوق معلولین سال۱۳۸۴
نتیجه‌گیری

فصل چهارم: دوره جنبش حقوق‌گرایی معلولین (۱۳۹۰-۱۳۹۴) صفحه ۳۴۷ – ۴۷۲
طلیعه
مبحث۱: تلاش برای تدوین قانون جدید
بررسی ناکارآمدی قانون ۸۳
مبحث۲: لایحه حقوق شهروندی افراد دارای معلولیت
متن لایحه حقوق شهروندی
مقایسه قانون ۸۳ و لایحه حقوق شهروندی
نشست بررسی لایحه حقوق شهروندی
مبحث۳: پیش‌نویس ۳۶ ماده‌ای
متن پیشنویس لایحه جامع حمایت از حقوق معلولان (۳۶ ماده‌ای)
تجزیه و تحلیل پیش‌نویس
مبحث۴: لایحه جامع حمایت از حقوق معلولین
متن لایحه جامع حمایت از حقوق معلولان (۶۳ ماده‌ای)
متن لایحه مصوب در دولت
…..متن لایحه ۳۹ ماده‌ای
…..تفاوت‌های متن ۶۳ ماده‌ای و لایحه ۳۹ ماده‌ای
…..لایحه ۲۵ ماده‌ای
…..استثنائات ابقا شده
…..متن ۲۸ مادهای مصوب دولت
مبحث۵: سیر رخدادهای حقوقی از نگاه مسئولین
سیر حوادث در آینه اخبار
…..اتمام تدوین لایحه پیش‌نویس ۳۶ ماده‌ای در سازمان بهزیستی
…..اتمام اصلاح لایحه حمایت از حقوق معلولین در دولت‌
…..طرح برنامه جامع حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت در هیات دولت
…..تصویب برنامه جامع حمایت از حقوق معلولان
…..جزئیات لایحه اصلاحی دولت برای حمایت از حقوق معلولان
…..تاریخ مصرفدار شدن قانون معلولان
…..علنی شدن برنامه جامع حمایت از معلولان
…..عجولانه بودن انتشار لایحه ۶۶ ماده‌ای‌
…..مثله شدن قانون جامع حمایت از حقوق معلولان
…..دفاع کارشناس حقوق معلولان از لایحه دولت
…..انتقادات انجمن دفاع از حقوق معلولان
…..ارسال لایحه حمایت از حقوق معلولان با امضا رئیس جمهور به مجلس
…..مشکلات قانون دارای معلولیت
…..عدم تحقق وعده وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
تحلیل‌ها و نقدها
…..مشکلات قانون پیشین و چشم‌انداز قانون جدید
…..وضعیت ایده‌آل جامعه معلولین
…..تأخیر در اصلاح قانون جامع حمایت از معلولان
…..تقدیم قانون حمایت از حقوق معلولان به مجلس
…..کالبدشکافی برنامه جامع حمایت از حقوق معلولان
مبحث۶: نقش مردم و سمن‌ها                                   مبحث۶-۸، صفحه ۴۷۳ – ۶۰۲
الف: فعالیت‌های تشکل‌های ویژه معلولین
…..دفتر فرهنگ معلولین
……….ملاحظاتی درباره پیش‌نویس قانون جامع حمایت از حقوق معلولان (۳۶ ماده‌ای)
……….ملاحظات درباره لایحه جامع حمایت از حقوق معلولان (۶۳ ماده‌ای)
……….حقوق شهروندی معلولین
…..جامعه معلولین ایران
……….قانون جامع حمایت از معلولین و ارزیابی نهادهای مدنی
……….وضعیت اجتماعی و اقتصادی حقوق معلولین
…..انجمن جوانان روشن بین اصفهان
……….طرح پیش‌نویس شورای عالی معلولین کشور
…..شبکه تشکلهای نابینایان و کم بینایان کشور (چاوش)
……….بیانیه حمایت از تصویب لایحه حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت
ب: فعالیت‌های جمعی و مشترک معلولین
…..نخستین نشست هم‌اندیشی تشکل‌های مردمی‌
…..دومین مجمع هم‌اندیشی‌
…..سومین نشست مجمع هم‌اندیشی‌
……….گزارش کانون معلولین توانا
……….گزارش گروه اعزامی دفتر فرهنگ معلولین
……….دیدگاه انجمن علمی و آفرینش‌های هنری معلولان ایران
……….تشکل‌ها و شخصیت‌های شرکت کننده
ج: اظهار نظر افراد و نخبگان
…..درس‌ها و عبرت‌آموزی از تحقق قانون جامع حمایت از معلولان‌
…..حق مشارکت معلولان در زندگی سیاسی و عمومی‌
…..نامه سرگشاده به ریاست سازمان بهزیستی دکتر همایون هاشمی‌
…..مشکلات معلولین
…..سیر برنامه جامع از اصلاح تا تدوین
…..ایرادات لایحه جامع حمایت از حقوق معلولان
د: فعالیت‌های مشترک مردمی
…..نشست کمیسیون حقوق بشر
هـ : فعالیت‌های پژوهشی، انتشاراتی و رسانه‌ای
…..۱- پایان‌نامه نگاری
…..۲- تحقیق و تألیف کتاب
…..۳ـ نشریات ویژه معلولین
…..۴ـ سایت‌ها، وبلاگ‌ها و شبکه‌های موبایلی
مبحث۷: فعالیت‌های اجتماعی نمایندگان مجلس
…..نمایشگاه مددجویان و معلولان
…..بازدید فراکسیون حمایت از حقوق معلولان از شیرخوارگاه آمنه
…..ضرورت تغییر نگرش مسئولان به مشکلات معلولان
…..موانع بیمه معلولان
…..اجرای قوانین حمایتی ناشنوایان
…..نمایشگاه دستاوردهای ورزشی معلولین
…..کمک به مراکز نگهداری معلولین
…..بیانیه فراکسیون حمایت از حقوق معلولان
…..دو هزار معلول فارغ‌التحصیل آماده استخدام
…..کاندیدا و نماینده شدن معلولان
…..نمایشگاه معلولان به مناسبت هفته معلولین
…..توجه رانندگان به نابینایان در معابر
…..تولید تجهیزات معلولان در داخل
…..معافیت گمرکی خودرو جهت استفاده معلولان
…..معضلات اجتماعی برای نابینایان
…..نمایشگاه ناشنوایان، نابینایان و آلزایمر
…..اختصاص باجه به معلولان توسط بانک صادرات
…..بازدید از مراکز نگهداری معلولان
…..برگزاری مراسم روز جهانی سندروم داون در مجلس
…..محل توقف وسیله نقلیه معلولان در خیابان مردم
…..بازدید از مرکز معلولان ذهنی دخترانه ورد آورد
…..اجرای تنها ۳۰ درصد قوانین حوزه معلولان
…..کمبود اعتبار و اجرا نشدن قانون بازنشستگی
…..اشتغال معلولان در نشست مشترک کمیسیون اجتماعی، بهزیستی و معلولان
…..بازدید اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس از سازمان بهزیستی
…..تحول در سازمان بهزیستی
…..بازدید رئیس فراکسیون حمایت از معلولان از مرکز نگهداری معلولین نمونه
مبحث۸: نقش و جایگاه شهرداری
شورای راهبردی معلولان
کانون معلولان محله
بخشنامه شهرداری تهران در احقاق حقوق شهروندی معلولین
پایان

منابع و مآخذ

ضمائم، صفحه ۶۰۳ – ۶۴۰
کتابشناسی حقوق معلولین
…..الف: کتاب‌های فارسی
…..ب: کتاب‌های عربی
…..ج: کتابهای انگلیسی
تصاویر نشست‌ها

داوری مرحوم دکتر ناصر قربان‌نیا درباره کتاب حقوق معلولان