تأملی بر سلامت زنان و دختران دارای معلولیت ؛ استفانی ارتلوا، سوزانا فیلیپس، آماندا مکرای ؛ ترجمه دکتر مریم عبیدی‌نیا، دکتر ناصر سرگران ؛ ویراستار ادبی دکتر محمدامیر عبیدی‌نیا ؛ انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین، 1400، 216 ص.
U.N. Standards on Sexual and Reproductive Health and Rights of Women and Girls with Disabilities
Stephanie Ortoleva , Suzannah Phillips , Amanda McRae
Translation: Maryam Obeydinia , Nasser Sargeran
Literary Editor: Mohammad Amir Obeydinia
ISBN: 978-622-6216-64-7
** تقدیر شده در دومین جشنواره کتاب کاما (1402) **
موضوع (ها):
زنان معلول — وضع حقوقی و قوانین
Women with disabilities — Legal status, laws, etc
بارداری در زنان معلول
Pregnancy in women with disabilities
حقوق باروری
Reproductive rights
زنان معلول — وضع اجتماعی
Women with disabilities — Social conditions
معلولان — رفتار جنسی
People with disabilities — Sexual behavior
تبعیض جنسی علیه زنان — قوانین و مقررات
Sex discrimination against women. — Law and legislation
حقوق بین‌الملل و حقوق بشر
International law and human rights
متن پشت جلد کتاب:
یکی از مسائل مهمی که در ارتباط با زنان و دختران دارای معلولیت مورد غفلت قرار گرفته است، حقوق جنسی و باروری آنان است. کتاب تأملی بر سلامت زنان و دختران دارای معلولیت به روش حقوقی به بررسی دیدگاه‌های کمیته‌های میثاقین بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و کمیته‌های کنوانسیون‌های منع تبعیض نژادی، منع هرگونه تبعیض علیه زنان، کمیته‌ی حقوق کودک، منع شکنجه و حقوق افراد دارای معلولیت پرداخته است؛ تا با ارائه متن عالمانه و ادبیات متقن در این زمینه گام مؤثری در ارتباط با اعتلای حقوق جنسی و باروری زنان دارای معلولیت برداشته باشد. نظریات تفسیری، ملاحظات نهایی در خصوص دسترسی به خدمات سلامت باروری، سقط‌جنین، دسترسی به اطلاعات، روش‌های پیشگیری از بارداری، کالاها و خدمات، سلامت مادری، عقیم‌سازی‌های اجباری و سقط‌جنین‌های اجباری، دادخواهی‌های فردی شکل گرفته و خلأهای موجود در هنجارسازی‌ها در کمیته‌های یاد شده، مهم‌ترین مباحث کتاب پیش رو را شکل می‌دهد.
انتشارات توانمندان
ناشر تخصصی معلولیت و معلولان
تلفن: ۰۲۵۳۲۹۱۳۴۵۲ (ساعت ۸ الی ۱۷) ؛ تلگرام: ۰۹۳۹۸۳۷۳۴۳۵
آدرس: قم، بلوار محمد امین، خیابان گلستان، کوچه۱۱، پلاک۴، دفتر فرهنگ معلولین
ایمیل: nori1363@gmail.com
کتابشناسی
کتاب پیش‌رو، ترجمه‌کتابی است با عنوان – حقوق جنسی و باروری زنان و دختران دارای معلولیت از نگاه سازمان ملل متحد – که در سال 2017 و توسط نهادی به نام توانمندسازی بین‌المللی زنان تهیه و تدوین شده است. هدف اولیه و اساسی از تأسیس این نهاد، به گفته‌ی مؤسسین آن تلاش برای ارتقاء جهانی حقوق بشر زنان و دختران(به ویژه زنان و دختران دارای معلولیت) بوده و پرواضح است که برای رسیدن به این هدف موضوعاتی که در دستور‌کار نهاد قرار می‌گیرند دغدغه‌های خاص زنان و دختران را شامل می‌شود؛ دغدغه‌هایی نظیر ازدواج‌های زودهنگام، سقط‌جنین‌های غیرقانونی، عقیم‌سازی‌های اجباری، خشونت‌های خانگی، سلامت جنسی و باروری و … . به همین منظور، یکی از اقدامات کلیدی که توسط نهاد صورت می‌پذیرد ایجاد کارگروه‌های متخصص و کارشناس در حوزه‌های متفاوت با محور زنان بوده که وظیفه‌ی اصلی این کارگروه‌ها گردآوری و تحلیل اسناد حقوق بشری و روانه‌ی بازار کردن آنان در قالب کتابچه‌هایی برای هرچه بیشتر معطوف کردن توجه افراد، جامعه‌ی مدنی، سازمان‌های بین‌الدولی و غیردولتی و در رأس همگی دولت‌ها به چالش‌های زنان می‌باشد؛ ترجمه‌ی حاضر ماحصل یکی از همین تلاش‌هاست.
غایت نهایی از تأسیس نهاد توانمندسازی بین‌المللی زنان حمایت حداکثری از افرادی است که به واسطه‌ی دو عامل جنسیت و معلولیت با تبعیض‌های مضاعف در جامعه و در زندگی روزمره خود مواجه می‌شوند.
چکیده
یکی از مسائل مهمی که در ارتباط با زنان و دختران دارای معلولیت مورد غفلت قرار گرفته است، حقوق جنسی و باروری آنان است. کتاب تأملی بر سلامت زنان و دختران دارای معلولیت به روش حقوقی به بررسی دیدگاه‌های کمیته‌های میثاقین بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و کمیته‌های کنوانسیون‌های منع تبعیض نژادی، منع هرگونه تبعیض علیه زنان، کمیته‌ی حقوق کودک، منع شکنجه و حقوق افراد دارای معلولیت پرداخته است؛ تا با ارائه متن عالمانه و ادبیات متقن در این زمینه گام مؤثری در ارتباط با اعتلای حقوق جنسی و باروری زنان دارای معلولیت برداشته باشد.
نظریات تفسیری، ملاحظات نهایی در خصوص دسترسی به خدمات سلامت باروری، سقط‌جنین، دسترسی به اطلاعات، روش‌های پیشگیری از بارداری، کالاها و خدمات، سلامت مادری، عقیم‌سازی‌های اجباری و سقط‌جنین‌های اجباری، دادخواهی‌های فردی شکل گرفته و خلأهای موجود در هنجارسازی‌ها در کمیته‌های یاد شده، مهم‌ترین مباحث کتاب پیش رو را شکل می‌دهد.
مؤلفین در هفت بخش، مهم‌ترین اسناد و مدارک هفت کمیته را با گرایش حمایت حقوقی از زنان و دختران دارای معلولیت در محدوده دو موضوع روابط جنسی و باروری و بارداری بررسی کرده‌اند. این هفت کمیته عبارت‌اند از: کمیته حقوق بشر، کمیته حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی، کمیته افراد دارای معلولیت، کمیته حذف انواع تبعیض علیه زنان، کمیته حقوق کودک، کمیته منع شکنجه و بالاخره کمیته حذف تبعیض نژادی.
با جستجو در بایگانی هر یک از این کمیته‌ها، اسناد مرتبط به چهار سر فصل نظریات تفسیری، تأملات و ملاحظات نهایی، دادخواهی‌های فردی و بالاخره خلأها در هنجارسازی‌ها را پس از یافتن به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته است، سپس با تدوین نهایی، کتاب حاضر را پدید آورده‌اند. از این‌رو مطالب کتاب در هفت بخش تنظیم شده و ذیل هر بخش، چهار مبحث آمده است.
مقدمه
سالم سالاری آفت‌های بسیاری با خود دارد که مهم‌ترین آنها رسمیت داشتن بدن سالم و نرمال به عنوان تنها شکل حقیقی انسان است؛ آفتی که بر اساس برآورد‌های سازمان جهانی بهداشت حدود پانزده درصد از مردمان گیتی که همانا بزرگ‌ترین اقلیت جامعه اشخاص دارای معلولیت را به طور جدی تهدید می‌کند.
معلولیت بیش از آنکه حاصل محدودیت‌های فیزیکی و جسمانی دارندگان آن باشد، ناشی از اندیشه‌ها و باورهای ناصواب و کلیشه‌ای فاقدان محدودیت‌های ظاهری است. در کنار این امر موانع محیطی، اجتماعی، اقتصادی و… می‌تواند به معلولیت‌زایی در هر جامعه‌ای صرفنظر از فقدان یا عدم فقدان آسیب‌های فیزیولوژیکی بینجامد. مطالعات بیان‌گر آن است که هر اندازه موانع پیرامونی در جامعه کمتر شده و یا به طور کلی از میان برداشته شده باشد، اعضای چنین جامعه‌ای کمتر احساس معلولیت می‌کنند؛ خواه محدودیت فیزیکی داشته و خواه نداشته باشند.
در این میان زنان و دختران دارای معلولیت به جهت جنسیت به ویژه در جوامع با باورهای کلیشه‌ای بیش از مردان دارای معلولیت در معرض تبعیض قرار می‌گیرند که به آن تبعیضات تشدید یافته می‌گویند. اگرچه زن بودن به خودی خود، محدودیت نیست؛ لیکن در جوامع کمتر توسعه یافته بنا به رویکردهای واگرایانه نسبت به زنان، آنها در جایگاه پایین‌تری در مقایسه با مردان قرار دارند. این امر در زنان و دختران دارای معلولیت بیش از زنان بدون معلولیت نمود عینی می‌یابد. به علاوه نیازهای خاص زنان، به تبع آنها را نیازمند امکانات و تمهیدات خاصی نیز می‌نماید که می‌باید از سوی تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان مورد پیش‌بینی و حمایت قرار گرفته و از سوی مجریان به مرحله اجرا درآید. مسائلی چون باروری و زایمان مهم‌ترین این نیازها محسوب شده که می‌بایست در بوته‌ی چاره‌اندیشی صحیح قرار گیرد؛ نیازهای خاصی که برآورده ساختن آنها برای زنان و دختران دارای معلولیت بیش از زنان و دختران بدون معلولیت با موانع عملی مواجه است.
عدم امکان ازدواج، عدم توانایی در برقراری رابطه جنسی، عدم توانایی در فرزند پروری، عدم توانایی برای تصمیم‌گیری در خصوص بارداری و اتخاذ تصمیم از سوی سرپرستان قانونی آنان، عدم دسترسی به امکانات و آموزش‌های لازم در حوزه پیشگیری و درمان در روند بارداری و زایمان و عدم شناخت صحیح از معلولیت و نحوه تعامل با افراد دارای معلولیت از سوی کادر بهداشتی و درمانی از مهم‌ترین باورهای ناصواب و موانع محیطی و اجتماعی پیش روی هر زن دارای معلولیت است که به مراتب بیشتر از زنان بدون معلولیت آنها را در معرض تبعیض قرار می‌دهد. تبعیضی که در ماده 5 کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت به طور عام و در مواد 6 و 23 سند یاد شده به طور خاص در هر شکل و قالبی منع شده است.
به علاوه اسناد بین‌المللی حقوق بشری متعددی موضوع حقوق زنان و دختران دارای معلولیت را در دوران بارداری و زایمان (خواه به صورت مستقیم و خواه غیر مستقیم) مورد توجه، تأکید و حمایت قرار داده است. کنوانسیون منع تبعیض نژادی، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، کنوانسیون منع هرگونه تبعیض علیه زنان، کنوانسیون حقوق کودک و کنوانسیون اشخاص دارای معلولیت از مهم‌ترین این اسناد هستند که یا در محتوای سند یا در نظریات تفسیری منتشره یا در ملاحظات کلی کمیته‌های مربوطه در خصوص گزارش دولت‌های عضو و یا در تصمیمات صادر شده از سوی کمیته‌ها البته در سطح محدودتری بر احترام، حمایت و اجرای حقوق و سلامت جنسی و باروری زنان دارای معلولیت توجه شده است. حمایت‌هایی که بر محوریت پرهیز از نگاه تبعیض آمیز و حذف باورهای ناصواب و کلیشه‌های رایج در این حوزه استوار است. موضوعی که مبنای آن را به طور کلی می‌توان در بند 9 از اصل سوم و اصل نوزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز یافت.
نظر به عدم وجود ادبیات حقوقی مستند و مستدل با موضوع حقوق و سلامت جنسی و باروری زنان دارای معلولیت در زبان فارسی، تألیف یا ترجمه‌ی کتاب متقنی با موضوع یاد شده ضروری به نظر می‌رسید. از این‌رو تصمیم گرفتیم با ترجمه‌ی این کتاب به نیازها و ضرورت‌های این حوزه پاسخ دهیم. با توجه به اینکه، کتاب حاضر، پژوهشی است که متکی بر کارشناسی‌های سازمان ملل متحد تدوین شده و رویکرد نسبتاً جامع به موضوع دارد؛ مصمم‌تر شدیم تا آن را به فارسی برگردانده و در اختیار علاقه‌مندان قرار دهیم.
ترجمه فارسی این کتاب، تأملی بر سلامت زنان و دختران دارای معلولیت است و به سال 2017 به زبان انگلیسی از سوی انتشارات توانمندسازی بین‌المللی زنان به زیور طبع آراسته شده است. و پس از ترجمه فارسی، به سال 1399 از سوی انتشارات توانمندان وابسته به دفتر فرهنگ معلولین منتشر و عرضه گردید.
کتابی که به‌سان جعبه‌ابزاری، دربردارنده آسیب‌شناسی لازم و ارائه‌ی سازوکارهای جامعی در حوزه‌ی حقوق و سلامت جنسی و باروری زنان و دختران دارای معلولیت است. مجموعه‌ای که با در نظر گرفتن مبانی اسلامی و شرعی مورد پذیرش در نظام حقوقی ایران می‌تواند مورد بهره‌برداری وکلای دادگستری، مشاوران حقوقی، اساتید دانشگاهی در رشته حقوق و پزشکی، دانشجویان حقوق به ویژه حقوق بین‌الملل و حقوق بشر، دانشجویان پزشکی، جامعه شناسان، روانشناسان و نهادهایی چون سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان‌های مردم نهاد فعال در حوزه‌ی افراد دارای معلولیت و زنان قرار گیرد.
در پایان مترجمان کتاب بر خود لازم می دانند که نهایت تقدیر و سپاسگزاری را از آقایان علی نوری و محمد نوری مدیران انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین جهت تلاش و کوشش صادقانه برای انتشار کتاب پیش رو، داشته باشند.
مریم عبیدی نیا
ناصر سرگران
اردیبهشت 1400
فهرست
کتابشناسی 5
چکیده 7
مقدمه 11
شیوه‌نامه 15
سپاس 17
درآمد
برداشت کلی از سلامت، حقوق جنسی و باروری 19
اشکال و نمودهای نقض حقوق 19
تضمین حقوق در نظام مراقبت سلامت جنسی و باروری 21
پرسش‌های تأمل برانگیز 23
کمیته حقوق بشر
نظریات تفسیری 27
ملاحظات نهایی 28
دادخواهی‌های فردی 39
خلأهای موجود در هنجارسازی‌ها 41
کمیته‌ی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
نظریات تفسیری 43
ملاحظات نهایی 46
دادخواهی‌های فردی 56
خلأهای موجود در هنجارسازی‌ها 57
کمیته‌ی حقوق افراد دارای معلولیت
نظریات تفسیری 59
ملاحظات نهایی 62
دادخواهی‌های فردی 69
خلأهای موجود در هنجارسازی‌ها 69
کمیته‌ی حذف تمامی انواع تبعیض علیه زنان
نظریات تفسیری 73
ملاحظات نهایی 78
دادخواهی‌های فردی 100
خلأهای موجود در هنجارسازها 102
کمیته‌ی حقوق کودک
نظریات تفسیری 105
ملاحظات نهایی 110
دادخواهی‌های فردی 126
خلأهای موجود در هنجارسازی‌ها 126
کمیته‌ی منع شکنجه
نظریات تفسیری 129
ملاحظات نهایی 130
دادخواهی‌های فردی 138
خلأهای موجود در هنجارسازی‌ها 138
کمیته‌ی حذف تبعیض نژادی
نظریات تفسیری 141
ملاحظات نهایی 142
دادخواهی‌های فردی 146
خلأهای موجود در هنجارسازی‌ها 146
پیوست‌ها
گزارش‌های موضوعی انجام پذیرفته رویه‌های خاص سازمان ملل متحد 149
پی‌نوشت‌ها 151
گزیده‌ای از کنوانسیون حقوق معلولان 207
درباره مترجمان 211
